Tarihi mesaj dünya basınında

ABD Dışişleri Bakanlığı, ''Başbakan Erdoğan'ın, Ermenilerin 1915 yılında yaşadığı acıları kamuoyu önünde tarihi kabulünden memnuniyet duyuyoruz" açıklamasını yaparken, Associated Press haber ajansı, Erdoğan'ın açıklamasını "Ermenilere yönelik eşi görülmemiş bir gönül alma mesajı" olarak yorumladı.
Washington Post'ta yer alan köşe yazısında, "1915 yılı olaylarının yıllarca Türkiye'de çok az konuşulduğu" ifade edilerek, bu açıdan Erdoğan'ın bu sözlerinin kayda değer bir durum olduğu belirtildi.
Erdoğan'ın açıklamasının Ermenice dahil 9 dilde yayımlanmasının "Türkiye'nin bu konuda bir etki yaratma amacı taşıdığını gösterdiği" değerlendirmesinde bulunuldu. Yazıda, "Erdoğan'ın açıklamasının dili, açıkça üzerinde çok düşünülmüş bir dil, Ermeni toplumunun çoğuna göre ise üzerinde aşırı derecede düşünülmüş bir açıklama" ifadesini kullanıldı.
Gazetedeki yazıda, Erdoğan'ın açıklamasının, "Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme sürecinde önemli bir adım yaratabileceği ve tarihteki bir trajik ana yönelik diyalogları başlatabileceği" kaydedildi. Yazıda ayrıca, "Başbakan Erdoğan'ın özellikle Kürtler olmak üzere azınlıklarla ilişkileri geliştirmeye çalıştığına" işaret edildi. Ancak, yine de "açıklamanın dili ve zamanlamasının birçok insanı tatmin etmediği" yorumu yapıldı.
Los Angeles Times, Başbakan Erdoğan'ın mesajını "Türk lider Ermenilere 'soykırım' nedeniyle taziyelerini sundu" başlığıyla okuyucularına duyurdu. Söz konusu mesajın 9 dilde yayımlandığını aktaran gazete, "Türkiye Başbakanı Erdoğan, Türkiye'nin hala 'soykırım' olduğunu reddettiği vahşetin 99'uncu yıl dönümü öncesinde, Ermenilerin 'soykırım' kurbanı torunlarına taziyelerini sundu" ifadesini kullandı.
Haberde, Erdoğan'ın açıklamasından, uzlaştırıcı üslubu nedeniyle Türk akademisyenlerin takdirle söz ettiğine yer verilirken, açıklamanın Ermeni toplum liderleri tarafından ise eleştirildiğine değinildi.
Wall Street Journal gazetesinin internet portalında, "Türkiye Başbakanı Erdoğan Ermeni ölümleri hakkında taziyelerini sundu" başlıklı haberde, "Erdoğan, yaklaşık yüzyıl önceki 'Ermeni soykırımının' yıl dönümünün gecesinde, Ermenilere bugüne dek eşi görülmemiş, uzlaştırıcı mesaj sundu" ifadesine yer verdi.
Erdoğan'ın Birinci Dünya Savaşı sırasında meydana gelen olayları "ortak acımız" diye adlandırdığını belirten gazete, Erdoğan'ın Ermenilerin 1915'teki tehcirinin gayri insani sonuçlar doğurduğunu hatırlattığını kaydetti.
Reuters ise haberinde Erdoğan'ın 1915 yılı olaylarını "insanlık dışı" olarak tanımladığını ve diğer Türk liderlere göre daha uzlaşmacı bir dil kullandığını yazdı. Ajans, Türk hükümeti yetkililerinin yorumlarına değinerek, ilk defa bir Türk başbakanının açıkça taziye sunduğu mesajı "tarihi bir adım" olarak tanımladıkları görüşüne yer verdi.
Alman medyası: "önemli bir adım"
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin mesajı, Fransız ve Alman medyasında da geniş yer buldu.
France 24 televizyonu, Erdoğan'ın açıklaması için "Yeteri kadar nadir rastlanılacak ve altı çizilmesi gereken bir bildiri" ifadesini kullandı. Haberde Erdoğan'ın ilk defa açık bir şekilde Ermenilerin tarihte yaşadığı dram hakkında konuştuğu vurgulandı.
Fransız Europe-1 radyosu ise dinleyicilerine Erdoğan'ın 1915'te hayatını kaybeden Ermenilerin torunlarına seslenerek taziye mesajlarını ilettiğini bunun "tarihte yeni bir sayfa" olduğunu duyurdu.
Le Monde gazetesi de Başbakanın önceki dönemlere göre daha uzlaşmacı bir tavır sergilediğini vurgulayarak, "Erdoğan ilk kez bu kadar açık bir şekilde bu dram hakkında konuştu" ifadesini kullandı.
Le Parisien gazetesi ise Erdoğan'ın taziye mesajının Türkiye'de "siyasi bir deprem" niteliği taşıdığını savundu. Gazete bu durumun Türkiye tarihinde bir ilk teşkil ettiği değerlendirmesine yer verdi.
Atlantico.fr sitesi ise olayların çıkmasından yüz yıl sonra hiçbir Türk liderin Erdoğan'ın yaptığı şekilde açıklamalarda bulunmadığına dikkati çekti.
Alman medyası mesajı "önemli bir adım" olarak değerlendirdi.
Tagesspiegel gazetesi internet sitesinde yer verdiği haberde, Türkiye tarihinde ilk kez bir liderin, Ermenilerin tehciri konusunda resmi bir anma mesajı yayımladığını yazdı.
Haberde gözlemcilerin, bu mesajı "önemli bir adım" olarak yorumladıkları vurgulanırken, bunun "resmi bir özür anlamına gelmediği" kaydedildi. Başbakan Erdoğan'ın açıklamasının Ermenice olarak da yayımlandığına işaret edilen haberde, bunun da "sıra dışı bir adım" olduğu vurgulandı.
Süddeutsche Zeitung gazetesinin internet portalında "Erdoğan ilk kez Ermenilere taziyelerini sundu" başlıklı haberde, gelişme "sürpriz" olarak nitelendirildi.
Mesajın ayrıntılarına yer verilen haberde, Başbakan Erdoğan'ın önceki liderlere göre uzlaşmacı bir ton kullandığına dikkat çekildi. Ankara ile Erivan arasında 2009'da ilişkileri normalleştirme amacıyla protokol imzalandığına ancak daha sonra sürecin donduğuna işaret edilen haberde, "Başbakan Erdoğan'ın ifadelerinin Türkiye ile küçük komşusu Ermenistan arasında ilişkileri iyileştirip iyileştiremeyeceği belirsizliğini koruyor" değerlendirmesi yapıldı.
Gazetenin haberinde 1915'te yaşanan olayların niteliği ve kurbanların sayısının bugün de tartışmalı olduğu, Ermenistan'ın soykırım iddialarının Türkiye tarafından kabul edilmediği kaydedildi.
Alman yayın kuruluşu Deutsche Welle, Başbakan Erdoğan'ın mesajı için "Türkiye elini uzattı" yorumunu yaptı. Erdoğan'ın mesajında, 1915 olaylarında ölen Ermenilerin torunlarına taziyelerini ilettiğine işaret edilen haberde, bunun "sıra dışı bir jest" olduğu belirtildi.
ABD ve AB'den olumlu açıklamalar
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, Erdoğan'ın açıklamasını memnuniyetle karşıladıklarını, bunu tarihi ve olumlu bir adım olarak gördüklerini belirtti.
Psaki, "Başbakan Erdoğan'ın, Ermenilerin 1915 yılında yaşadığı acıları kamuoyu önünde tarihi kabulünden memnuniyet duyuyoruz. Bunun, gerçeklerin tam, dürüst ve adil şekilde kabul edilebileceğine yönelik olumlu bir işaret olduğuna inanıyor, Türkler ve Ermeniler arasındaki uzlaşı sürecini ileriye götüreceğini umuyoruz" dedi.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin mesajını memnuniyetle karşıladı.
AB Komisyonu'nun genişleme ve komşuluk politikasından sorumlu üyesi Stefan Füle, Twitter mesajında, "Başbakan Erdoğan'ın Ermenilere ilişkin açıklamasını memnuniyetle karşılıyorum. Barışma kilit AB değeridir. Bu ruha uygun adımların takip edeceğini umuyorum" ifadelerine yer verdi.
Başbakan Erdoğan, 1915 olaylarına ilişkin mesajında "Kadim ve eşsiz bir coğrafyanın benzer gelenek ve göreneklere sahip halklarının, geçmişlerini olgunlukla konuşabileceklerine, kayıplarını kendilerine yakışır yöntemlerle ve birlikte anacaklarına dair umut ve inançla, 20. yüzyılın başındaki koşullarda hayatlarını kaybeden Ermenilerin huzur içinde yatmalarını diliyor, torunlarına taziyelerimizi iletiyoruz.
Aynı dönemde benzer koşullarda yaşamını yitiren, etnik ve dini kökeni ne olursa olsun tüm Osmanlı vatandaşlarını da rahmetle ve saygıyla anıyoruz" ifadelerini kullanmıştı.
İngiliz basını: "Erdoğan, taziyelerini ileten ilk Türk Başbakanı oldu"
Başbakan Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin yayımladığı mesaj, İngiliz basınında da geniş yer buldu.
Guardian gazetesi, 1915'te yaşananların Türkiye ve Ermenistan arasında tatsız bir ihtilafa neden olduğunu anımsattı.
Haberde, Ermenistan'ın Türkiye'den yaşananları "soykırım" olarak tanımasını istediği, buna karşılık Türkiye'nin bu kavramı reddettiği belirtildi. Başbakan Erdoğan'ın dünkü sözlerine yer veren gazete, konuya ilişkin Hrant Dink'in kardeşi Orhan Dink'in "Açıklamayı çok önemsiyorum.
Türkiye demokrasi inşa edecekse en temel taşlarından biri de budur. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı'nın böyle bir açıklama yapması, Türkiye'de yaşayan Ermeniler açısından, benim açımdan önemlidir. 'Gecikmiş' denilebilir ama önemli olan, bu ilk adımın atılmasıdır. Bu adım iki toplumun yavaş yavaş normalleşmesine doğru gitmeli" açıklamalarına yer verdi.
Guardian, Türkiye-Ermenistan sınırının 1993'ten beri kapalı olduğunu yazarak, sınırın Karabağ çatışması sonrası Azerbaycan'ı desteklemek için kapatıldığını kaydetti. Erdoğan'ın dünkü açıklamasında Türkiye'nin ortak bir tarih komisyonu kurulması önerisinde bulunduğunu yinelediği belirtilerek, "Erdoğan konunun siyasi rant için kulanılmaması gerektiğini söyledi" denildi.
İngiliz yayın kurumu BBC de Erdoğan'ın taziye mesajına yer verdi. Bunun bir ilk olduğuna dikkati çeken
BBC, açıklamanın 9 dilde yayınlandığını belirtti.
BBC Dünya Servisinden Güney Yıldız'ın görüşlerine de yer verilen haberde Yıldız, "Başbakan Erdoğan'ın Ermenilerden özür dilemek konusunda Türkiye'de siyasi bir baskı altında olmadığını" belirterek, "Ancak şimdiye kadar görülmemiş bir şekilde taziyelerini ileterek, bunu tarihte yapmış ilk Türk Başbakanı oldu" ifadelerini kullandı.
Yıldız, "Bu açıklamayı, Ankara ile Erivan hükümetleri arasındaki buzları eritmek için somut adımlar takip etmeli" yorumunda bulundu.
Çin
Çin'de Şinhua ajansı, "Türkiye Başbakanından Ermenilere taziye mesajı" başlığıyla verdiği haberde, Başbakan Erdoğan'ın Birinci Dünya Savaşı'ndaki olay için kullandığı "Aynı hisleri paylaşıyorum" ifadesini öne çıkardı.
"99 yıl önce meydana gelen olaya ilişkin ilk defa bir Türk liderin böylesi bir açıklama yaptığının" altı çizilirken, Erdoğan'ın "1915 yılında yaşanan olayın insanlık dışı sonuçları oldu" ifadesine yer verildi.
İtalya
İtalyan Corriere della Sera gazetesinin internet sayfasında yer alan haberde, Erdoğan'ın ilk kez taziyelerini sunduğu belirtildi.
La Repubblica gazetesinin internet sitesinde de söz konusu mesaj, "Ankara'nın daha önce yapmadığı tarihi bir olay" olarak nitelenirken, mesajın aralarında Ermenice'nin de bulunduğu 9 dilde yayınlandığına dikkat çekildi.
Il Messaggero gazetesi de Erdoğan'ın, 1915 olaylarının 100. yılına bir sene kala farklı bir çizgi izleyerek, görünür bir baskı olmadan kimsenin cesaret edemediği bir adım attığını yazdı.
Vatikan'a yakınlığıyla bilinen Avvenire gazetesinin bugünkü sayısının ilk sayfasında "Erdoğan'dan Ermeni soykırımı konusunda ilk geçiş" başlığı atılırken, "Erdoğan'ın yakınlarını 1915'teki olaylarda kaybedenlere taziyelerini sunduğu, bunun 1900'lerin en trajik sayfalarından birini silmeye yetmese de benzeri görülmemiş, sembolik olarak çok güçlü bir jest olduğu" okuyucularına aktardı.
İtalyan AGI haber ajansı da "Erdoğan, 99 yıl sonra ilk kez taziye iletti" başlığıyla okuyucularına aktardığı haberinde, başbakanın mesajından bölümlere yer verdi.

Danimarka
Başbakan Erdoğan'ın mesaj, Danimarka basınında da yer buldu.
Daha çok uluslararası haber ajanslarının haberlerini kullanan gazeteler, Başbakan Erdoğan'ın konuyla ilgili açıklamasından alıntılar aktardı.
Devlet televizyonu DR'nin de yer verdiği açıklamayla ilgili olarak Jyllands Posten, Kristelig Dagblad, Avisen ve Berlingske gazeteleri, ilk kez bir Türk liderden bu şekilde açıklama geldiğini vurguladı.
Berlingske gazetesi, Türkiye Başbakanının "Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı askerleri tarafından öldürülen Ermeniler" için ölenlerin torunlarına başsağlığı dilediğini yazdı.
1915'te yaşanan olaylarda ölenlerin sayıları ile ilgili farklı rakamlar olduğunu ve iki taraf arasında anlaşmazlık bulunduğu belirtilen haberde, Türkiye'nin "soykırım" iddiasını kabul etmediği ve Erdoğan'ın uzattığı elin, Ermeni örgütleri tarafından geri çevrildiğini yazdı.
Jyllands Posten gazetesi ise Türkiye'nin, 1915'te Osmanlı İmparatorluğunun dağılma sürecinde 300-500 bin arasında Ermeni ile bir o kadar Türk'ün, Ermenilerin ise 1,5 milyon Ermeni'nin öldüğünü savunduğunu yazdı.

(AA)