Dolar karşısında eriyen paralar, Türk lirası ve gerçekler

Amerikan dolarının (USD) Türk lirası (TRY) karşısında son dönemde görülen yükselişi zihinlerde bazı soru işaretlerine yol açıyor. Acaba dolar daha da artarsa Türkiye yeni bir krize girer mi? Girerse bunun sonuçları ne olur? AK Parti öncesi yaşanan kötü tecrübeler yeniden canlanır mı?
İşin aslı şu ki, bu sadece Türkiye'de değil, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde hemen herkesin ortak sorusu. Zira dolar şu an neredeyse dünyanın tüm para birimlerini alaşağı etmiş durumda. TL son bir yılda yüzde 17 değer kaybededursun, dünyanın en gelişmiş ve müreffeh ülkelerinden İsveç'in para birimi kron (SEK), dolar karşısında 12 ayda tam yüzde 36 eridi. Euro, dolar karşısında son bir yılda yüzde 24'lük değer kaybıyla 1,10 seviyesinin bile altına sarktı, 1'i kırar diyenlerin sayısı çoğaldı. İngiliz sterlini de (GBP) geçen yıl gördüğü seviye olan 1,72'lerden yüzde 10 düşüşle 1,49'lara geriledi. Japon yeni (JPY) yüzde 18 değer kaybederken, dünyanın en güvenli limanı kabul edilen İsviçre frangı bile (CHF) yüzde 15 düştü. Amerikan parasının dünya çapındaki hareketini yansıtan dolar endeksi ise, 12 ayda tam yüzde 25 oranında değer kazanmış durumda. Brezilya, Endonezya, Kore ve Polonya gibi daha birçok ülke parası adeta yerlerde sürünüyor.

Dünyanın en büyük para birimlerinin dolar karşısındaki son bir yıllık kötü performansı…
Gelişen piyasalar krizi başlıyor
Gerçeklere bakarsak, genel bir "gelişen piyasalar krizi" başlamış durumda. Gelişen ekonomiler önceki büyüme hızlarını bir türlü yakalayamıyor. Avrupa'da, Japonya'da beklenen canlanma bir türlü gerçekleşmiyor. Çin ekonomisi giderek yavaşlıyor. 2014´ün gerçeküstü gelişmeleri de dünya ekonomisinde yavaşlamaya önemli katkıda bulundu ve 2015´te bu etki devam edecek gözüküyor. Örneğin Rusya ekonomisinin gelecek yıl yüzde 5 ya da üzerinde daralacak olması, Almanya ve Avrupa'nın genelinde büyüme çabalarına yeni bir darbe vuracak.
Nitekim ünlü İngiliz yatırım şirketi Lord Rothschild RIT Capital, müşterilerine, dünyanın İkinci Dünya Savaşı sonundan bu yana görülen en büyük jeopolitik risk ile karşı karşıya olduğu ve işsizliğin 'zayıf' Avrupa'da refahı tehdit ettiği uyarısında bulundu.
ABD Merkez Bankası (Fed) yakında faizi biraz da olsa yukarı itip "sıfır faiz, bol para" denkleminden çıkış yönünde ufak bir hamle yapmak isteyecek. Bu, zaten kırılgan olan dünya ekonomisi üzerinde yeni bir şok etkisi oluşturacak. Fed´in faiz artırımından ve doların güçlenmeye devam etmesinden en fazla etkileneceklerin başında gelişen ekonomiler geliyor. Gelişen ülkelerin dolar bazında borcu, son 10 yılda 3'e katlanarak 5,7 trilyon dolara ulaşmış durumda.
Bir yandan faizler yükselir, bir yandan dolar değer kazanırken, şirketlerin bu borçları çevirmeleri daha da zorlaşacak. Merkez bankalarının parasal genişleme politikaları varlık fiyatlarını şişirdi, problemlerin üzerini örtüp daha da karmaşık hale gelmesine yol açtı. Özellikle son 4 yıldır gelişmiş ülke merkez bankalarından sıfır faizle alınıp gelişen piyasalara yönlendirilen spekülatif maksatlı borçlar hızla geri çekilecek. Bu kısır döngü, ülke para birimlerinin dolar karşısındaki değer kaybını da hızlandıracak.
Türk finans sistemi, dünyanın en iyilerinden
Ancak Türkiye, 1994 ve 2001 krizlerinden sonra, bu acı tecrübelerinden ciddi dersler çıkarmayı bildi. Öncelikle kendi evine çeki düzen verdi. Kamu maliyesinde gerçekleştirilen büyük yapısal reformlarla, devletin gelir-gider dengesi mükemmel bir düzene oturtuldu. Bunun yanında finansal kesim regüle edildi. Bugün Türkiye, dünyanın en güçlü, en sıkı denetlenen finansal yapılarından birine sahip olmakla övünüyor.
2014'de Türkiye'nin kamu borcunun GSYİH'ye oranı yüzde 33 düzeyinde gerçekleşti ki büyük bir başarıdır. Bu oran AB'de yüzde 90, İngiltere'de yüzde 90,6 düzeyinde. Gelişmekte olan ülkelere baktığımızda ise, Hindistan'da yüzde 67,Brezilya'da yüzde 56 civarında olduğu görülüyor. Türkiye tüm bu ülkeler arasında en iyi orana sahip ülke konumunda. Bu da elbette yabancı yatırımcı için büyük bir güven unsuru.


Mali disiplinden ödün vermeyen Türkiye, tabloda görüleceği üzere dünya klasmanındaki seviyesini de yükseltiyor.

Dış finansman kalitesi arttı
Türkiye'de dış kaynaklı finansmanın kalitesi de artmaya başladı. Dış kaynaklı finansman içerisinde portföy yatırımları ile kısa vadeli borçların payı yüzde 81'den yüzde 56'ya düşmüş durumda. Bu da elbette cari açık sebebiyle dış finansman ihtiyacı olan Türkiye için güzel bir haber. Türkiye böylece dış şoklara karşı daha kuvvetli bir konuma geliyor.
Bilindiği gibi, Türk ihracatının büyük kısmı AB ülkelerine yapılıyor. Ancak, Avrupa'daki kötü gelişmeler, yani talep azlığı, elbette bizim ihracatımıza da olumsuz yansıyor. Sadece bizim değil, tüm gelişmekte olan ülkelerin ve dünyanın en büyük ekonomisi olan Çin'in ihracatının büyük kısmı AB'ye yapılıyor.
İzin vermek başka şey, kontrol edememek başka şey
Bütün bu faktörlerin bir araya gelmesiyle dolar, diğer tüm para birimleri gibi TL karşısında da yükseliyor ve Türkiye şu an buna izin veriyor. Ancak, izin vermek ve kontrol edememek çok ayrı şeyler. Bu öngörüyü ve soğukkanlılığı sergileyen sadece Türkiye değil; İngiltere'den İsveç'e para birimi eriyen birçok gelişmiş ülke teyakkuz halinde bekliyor.
Bu noktada, Türkiye'nin uyguladığı şu ince strateji görülmeli: Cari açığı kontrol altına almak Türkiye için önemli. Dolardaki bu artış, iç tüketimin ithalat ile karşılanan kısmını kontrol altına alarak, yani nispeten kısarak, ihraç mallarını da göreceli olarak ucuz hale getiriyor. Böylelikle cari açığın da düşürülmesi amaçlanıyor. Faizlerin de düşük kalması, iç tüketimi ve yatırımı mümkün kılabilmek için düşük petrol fiyatlarıyla birlikte mühim bir etki oluşturuyor.
Oynaklığı fırsata çevirmek isteyenlere tahammül edilmemeli
Amerikan dolarına talebin artması, asla bir panik havası içerisinde değerlendirilmemeli. Zira bu artışlar, bir kriz ortamındakinden çok uzak. Önceki kriz dönemleriyle mukayese edilemeyecek bir atmosferdeyiz. Siyasi otoritenin mevcut durumu çok iyi yöneterek, dolardaki hareketliliği geçmişten bu yana fırsata çevirmek isteyen kötü niyetlilere taviz vermemesi gerekir.
14 yıldır deveyi iğne deliğinden geçirecek profesyonellikte yönetilen Türk ekonomisinin, bizzat bu yönetimin mimarı tarafından baltalandığını söylemek, en basit tarifle sığ düşünmektir. Stratejik devlet hamlelerinin, profesyonelliğini en üst seviyede ispat etmiş Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından plansızca yapılmayacağının, artık her akl-ı selim tarafından düşünülmesi gerekir. "Yeni Türkiye"de devletin başı bir adım atıyorsa, bunun neticelerinin titizce düşünülüp planlanmış, artısı ve eksisi hesaplanmış olması gerektiği unutulmamalıdır.
Bazı temelsiz eleştirilerin aksine, Başbakan Davutoğlu'nun son zamanlarda yurt dışında yabancı yatırımcılarla görüşmesi de son derece mantıklıdır. Dünyanın diğer büyük liderleri gibi, onlara Türkiye'nin yapmak istediklerini ve sağlam mali yapısını anlatarak, içeride oluşturulmaya çalışılan karamsar havanın makroekonomik gerçeklerle örtüşmediğini profesyonel bir yaklaşımla bizzat ifade ediyor. Beklentileri ve ekonomi yönetimini onlara izah ediyor. Böylelikle Türkiye'de faiz lobisinin oluşturmaya çalıştığı negatif havayı ilk elden bozuyor. Bu da elbette dışarıda hayli olumlu bir karşılık buluyor.
Bilinmelidir ki, ekonomi sadece ekonomi değildir, aynı zamanda bir beklenti yönetimidir. Beklentileri yönetmek isteyen farklı odaklar her zaman olacaktır.
(USASABAH)