IŞİD ve Esed’ten ortak çıkarlar doğrultusunda ÖSO’ya karşı yerel işbirliği

Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) ve Suriye rejimi komutanlarından bir oluşan bir heyet, bu yıl 28 Mayıs'ta Haseke'nin Şeddadi beldesinde bir gaz üretim tesisinde bir araya geldi. Savaş halindeki bu iki grup bu toplantıyı aralarındaki husumeti durdurmaktan ziyade ortak düşman üzerine yoğunlaşmak amacıyla gerçekleştirdi. Tahrip edilecek ortak düşman ise muhalif güçlerden biri olan ve son zamanlarda İdlib, Halep ve Dera'da rejime karşı önemli başarılar elde eden Batı destekli ve ılımlı Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) idi. Daily Sabah'a konuşan ve güvenlik sebebiyle isminin gizli tutulmasını talep eden Milli İstihbarat Teşkilatı'na (MİT) yakın bir kaynak, rejim ile IŞİD arasında o gün belli konularda anlaşma yapıldığını dile getirdi.

Uzun bir süredir IŞİD'in İran ya da Esed için çalıştığı iddia edilse de bu komplo teorilerini doğrulayacak somut bir kanıt yoktu. Ancak savaş koşullarında, yerel ve geçici anlaşmalar yapılıyor olması gayet mümkün. Duruma bakıldığında hem Esed hem de IŞİD diğer muhalif güçlere karşı nefret besliyor. Rejim, muhalifleri terörist olarak görmekte. IŞİD ise muhalifleri Irak ve Suriye'de Selefi/Vehhabi din anlayışına dayalı yeni bir devlet oluşturma yolundaki ana engel olarak görüyor.

Daily Sabah'a konuşan kaynak, Esed rejimi ve IŞİD'in özellikle muhaliflerle sorun yaşanan Halep'in kuzeyi gibi belli bölgelerde işbirliği yapacaklarını belirtti. Ayrıca IŞİD'in ÖSO'ya karşı saldırılarını arttırmasına karşılık, rejimin de hava saldırılarında yoğunlaşacağı söyleniyor. Dahası, Suriye rejiminin IŞİD'ten özellikle Şam'ın banliyölerindeki doğu Guta'da faaliyet gösteren Ceyş el-İslam (İslam Ordusu) lideri Zehran Aluş gibi güçlü muhalif liderlerin hedef alınmasını istediği belirtiliyor. IŞİD'in ÖSO'ya karşı rejime yardım etmesinin karşılığında ise, rejim Tedmur ve Sühne gibi bazı şehirleri militan gruba verecek. Rejimin işbirliğine karşı IŞİD de hem boru hatları hem de tankerler yoluyla petrol satmaya devam edecek.

Son gelişmelerden de anlaşılacağı gibi, bu iki grup arasında Kürt bölgeleri konusunda bir anlaşmazlık söz konusuydu. Kaynağın belirttiğine göre, rejim temsilcileri daha önce rejim ve Demokratik Birlik Partisi (PYD)'nin silahlı kanadı olan Halk Savunma Birlikleri (YPG) ile bir anlaşma yapıldığı için IŞİD'in Kürt bölgelerini ele geçirmesine itiraz etti. Bu anlaşmaya göre Kürt tarafı ve Şam birbiriyle savaşmayacak, ve rejim güçleri Kürt bölgelerinin kontrolünü PYD'ye bırakacak.

Kaynağın Daily Sabah'a belirttiğine göre, rejim ile IŞİD arasında dört maddeden oluşan bir anlaşma yapıldı. Taraflar altı maddelik bir anlaşma yapacaktı, ancak ikisinden birinin sonucu belirsiz kalarak daha sonra anlaşılması kararlaştırılırken, diğeri ise çözümsüz kaldı. Hem işbirliği hem de anlaşmazlıklar anlaşmanın geçici ve ortak düşman üzerinde yoğunlaşılmış olduğunu gösteriyor.

Kaynağa göre, toplantıya rejimden iki yetkili, Talal Ali ve Kamışlı'da askeri istihbarat başkanı olarak görev yapan Albay Ahmed Abdel Wahhab katıldı. Suriye Ulusal Güvenlik Bürosu başkanı Ali Mamlük'un IŞİD'in ÖSO üzerindeki saldırılarını arttırması için ikna edilmesi konusunda heyete görev vermesi üzerine bu toplantı düzenlendi. Mamlük muhalif gruplara casusluk yapmak ve diğer bazı gruplarla ittifak etmekle itham edilmişti. Oysa elde edilen bilgilere göre, Mamlük başkalarına karşı farklı grupların yerel işbirliği için toplantılar düzenlemekte.

Daily Sabah, IŞİD'in gönderdiği üç komutanın ise yalnızca isimlerine ulaşabildi: Faisal Ganim Ebu Muhammed, Ebu Ramzi ve avukat Fadıl el-Selim Ebu Mustafa.
IŞİD ve Esed rejiminin anlaşma sağladığı 4 madde:

1) Sühne ve Tedmür depolarındaki silahları IŞİD'e teslim edecek

Tedmür ya da diğer adıyla Palmira ve Sühne IŞİD için stratejik açıdan önem arz ediyor. Çünkü IŞİD'in gücünü pekiştirmesi için Suriye'nin ortasında bulunan ve petrol ile gaz boru hatlarının kesişme noktasındaki şehirleri ele geçirmesi gerekiyor. Palmira'nın kuzeyinde ve çevresinde gücünü kaybeden Esed'e bağlı Suriye güçleri bölgeyi kontrol edemezken, ÖSO ve diğer muhalif güçler bölgeyi ele geçirmeye çalışıyorlardı. Benzer şekilde IŞİD de bölgeyi ele geçirmeyi amaçladı ve rejim güçlerinin herhangi ciddi bir mücadelesiyle karşılaşmaksızın amacına ulaştı. IŞİD Palmira'yı aldıktan sonra Suriye ve Irak arasındaki sınırı bir nevi yok etti. Toplantıdan bir hafta önce, IŞİD militanları kırsal alanlardaki köylerin kontrolünü ele geçirdi. 22 Mayıs günü, El Arabiya News IŞİD militanlarının Irak ile Suriye'yi bağlayan el- Velid sınır kapısının Suriye tarafını kontrol altına aldıklarını bildirdi. Bunun sonucunda, Suriyeli güçler kapana kısıldı ve savaşmamayı seçtiler. Tedmür'ün yanı sıra stratejik önem taşıyan bir diğer şehir ise Sühne idi. 18 Mart'ta 'syriadirect.org' un belirttiğine göre, "Rejime göre Sühne'yi kuzeyden Palmira'yı ise güneyden işgal eden IŞİD'e karşı savunma geliştirilen son hat Sühne. IŞİD'in orada bir zafer elde etmesi kendisine ülkenin en zengin petrol ve gaz alanlarının bazılarına erişme imkanı sağlayacak. Böylesine bir erişim ise ülkesi yakıt krizinden muzdarip bir militan grup için önemli bir kazanım demek." Şam'ın kuzeyindeki İdlib ve Dera'da muhalif güçlerin ilerleyişi başı dertte olan rejim, iki şehri de IŞİD'e vermeyi kabul etti. Buna mukabil rejimin talebi ise ikinci maddede ele alınıyor.

2) IŞİD hem boru hatları hem de tankerler aracılığıyla rejime petrol satmaya devam edecek

Anlaşmaya göre, IŞİD rejimin enerji erişimini kesmeyecek ve hem rejim kontrolündeki bölgelere giden boru hatları yoluyla hem de boru hatlarının tahrip olduğu ya da büyük hasara uğradığı yerlerde tankerler aracılığıyla rejime petrol satmaya devam edecek.

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi geçen ay IŞİD'in savaşın parçaladığı ülkedeki tüm toprakların yarısını kontrol ettiği söyledi. Harita hemen hemen tüm büyük petrol alanlarının, aynı zamanda Irak'ta büyük bir petrol zengini bölgeyi de elinde tutan IŞİD tarafından kontrol edildiğini gösteriyor. IŞİD Palmira'yı ele geçirip sınırını Musul'dan Palmira'ya dek birleştirmekle iki ülkenin önemli petrol kaynaklarını elinde tutmaya başladı. IŞİD'in ilerlemesinden sonra Esed rejimi gaz ve elektrik kaynaklarının neredeyse yarısından yoksun bırakıldı.

3) IŞİD muhaliflerin kontrolündeki bölgelere saldırırken, Esed güçleri de hava saldırıları düzenleyecek

Anlaşmaya göre, IŞİD Halep'in kuzeyinde muhaliflerin kontrolündeki bölgelere, özellikle Azez'e, saldırırken rejim de hava saldırılarını yoğunlaştıracak.

IŞİD PYD tarafından Tel Abyad'da yenilgiye uğratıldıktan sonra ÖSO'nun kontrolündeki Türkiye sınırına yakın stratejik önemi olan Azez kentini hedef aldı. Güvenlik nedeniyle isminin gizli tutulmasını isteyen ve Ahrar Eş-Şam grubuyla yakın ilişkileri bulunan bir aktivist, Daily Sabah'a rejimin ve IŞİD'in saldırılarının aynı olduğunu söyledi. "IŞİD militanları Azez'e yakın köyleri ve Halep'in kırsal alanlarında korku salmaya ve saldırmaya başladı. Eş zamanlı olarak rejim daha fazla varil bombası atmaya başladı. İki hafta öncesine kadar muhalif gruplar Lazkiye ve Şam'a yakın yeni alanları hedef alırken, rejim hava saldırılarını azaltmıştı. IŞİD Tel Abyad'ı az bir dirençle bırakınca, Esed Azez üzerinde hava saldırılarına başladı." Yine isminin gizli tutulmasını isteyen bir kaynak, IŞİD'in Esed rejimine karşı değil, yalnızca çatışmalar arasında sıkışan sivillere ve muhalif güçlere karşı savaştığını belirtti. "IŞİD Rakka'yı ele geçirmeden önce rejim sürekli olarak orayı bombalıyordu. IŞİD ele geçirinceyse artık bombalama falan kalmadı,"dedi.

Carnegie Endowment for International Peace tarafından yayınlanan Syria in Crisis sitesinin editörü Aron Lund, Esed ile IŞİD arasında düzenlenen herhangi bir işbirliği olduğunu düşünmediğini, ancak yerel işbirliği yapılmış olabileceğini söyledi. "Elbette belirli komutanlar arasında yerel anlaşmalar olabilir." Ortadoğu Çalışmaları Merkezi direktörü Joshua Landis ise; Palmira, Humus, Deyrizor ve Kalamun'da savaşsalar dahi Esed ile IŞİD arasında Halep bölgesine bir işbirliği olup olmadığını bilmediğini söyledi. Ancak mevcut savaş koşullarında herhangi bir grubun bir diğeriyle işbirliği kurabileceğini belirtti.

4) IŞİD kuzeyde muhalifleri yenmeyi başarırsa rejim ya Süveyde'yi ya da Selamiye'yi IŞİD'e verecek

Daily Sabah'ın edindiği bilgilere göre, eğer IŞİD kuzeydeki muhalifleri püskürtürse, rejim ya Dürzi azınlığının yoğunlukta olduğu Süveyde'yi ya da İsmaili mezhebine bağlı Şiiler'in yoğunlukta olduğu Selamiye'yi IŞİD'e verecek.

Muhtelif muhalif gruplardan oluşan Fetih Ordusu, Nisan başından itibaren İdlib'te bir dizi zafer kazandı. Savaşın 2011'de başlamasından itibaren muhalifler son birkaç ay içerisinde önemli kazanımlar elde ettiler. Idlib, Cisr eş-Şuğur, Eriha ve Dera'yı ele geçirdiler. Esed rejimi tarafından teklif edilen bu iki şehirden herhangi birini alabilmek ve stratejik olarak güçlü bir pozisyon elde edebilmek için ilk olarak ılımlı muhaliflerin yenilgiye uğratılması gerekiyor.

Muhalifleri azınlıklara zulmetmekle suçlayan Esed rejimi, iddiaya göre iki kenti de IŞİD'e vermeye söz verdi. Bu da IŞID'in hem Dürziler'i hem de kâfir kabul ettiği İsmaililer'i katletmesine böylelikle zemin hazırlamış oluyor.

Kaynağın belirttiğine göre toplantıda konuşulan iki konu daha var. Bunlardan biri daha sonra çözülecekken, diğeri ise cevapsız kaldı.

1) Zehran Aluş'a suikast düzenlenecek

Dört madde üzerinde anlaşmaya varan iki taraf, Kalamun Dağları yakınında IŞİD'le savaşan ve Şam yakınlarındaki Ghouta ve Duma'da aktif olan Ceyş el-Islam'ın lideri Zehran Aluş'a nasıl bir suikast düzenlenebileceği konusunda daha sonra bir toplantı yapmaya karar verdiler. Kaynağa göre, rejim IŞİD'ten Aluş'u öldürmesini istedi ve IŞİD de kabul etti. Ancak taraflar, IŞİD'in suikastı nasıl düzenleyeceğine dair karar vermesinin ardından tekrar görüşeceklerini söylediler.

2) IŞİD Hasaka'yı istiyor, rejim kabul etmiyor

Tartışılan öneri özellikle Kürt nüfusun yaşadığı bölgelerde bir koridor merkezi konumunda olan Hasake'yi içeren Kürt bölgesi meselesiydi. IŞİD Halep'in kuzeyinde ÖSO'ya saldırılar düzenlerken, kuzeyi güvenli kılmak için PYD'nin bölgedeki gücünü kırma gerekçesiyle Hasake'yi ele geçirmek istedi. Ancak kaynağın belirttiğine göre, PYD ve rejimin daha önce Hasake'nin YPG'nin kontrolünde kalacağı konusunda anlaşmış olmasından dolayı, rejim temsilcileri IŞİD'ten Kürt bölgesine saldırmamalarını istedi.