İran ile nükleer müzakerelerde tarihi anlaşma sağlandı

ABD Başkanı Barack Obama, İran'ın nükleer programı konusunda 5+1 ülkeleri ile yürütülen müzakerelerde varılan anlaşma sayesinde İran'ın, nükleer silah için gerekli olan ham maddeler aşırı zenginleştirilmiş uranyum ve silah kalitesinde plütonyum üretemeyeceğini söyledi.
Obama, Avusturya'nın başkenti Viyana'da İran'ın nükleer programı konusunda nihai anlaşmaya varmalarının ardından Beyaz Saray'da yardımcısı Joe Biden ile sabah erken saatlerinde yaptığı açıklamada, taraflar arasında varılan anlaşmanın "Amerikan diplomasisinin gerçek ve anlamlı değişimi beraberinde getirebileceğini" gösterdiğini ifade etti.
Nükleer silahların, özellikle de dünyanın en istikrarsız bölgesi Ortadoğu'da birçok ülkeye yayılma riski bulunduğuna işaret eden Obama, ABD'nin güçlü ve prensiplerine bağlı şekilde yürüttüğü müzakerelerle, nükleer silahların bu bölgede yayılmasının durdurulduğunu belirtti.
Obama, nihai anlaşmanın, nisan ayında varılan çerçeve anlaşmanın ardından önemli olan tüm maddeleri içerdiğini kaydederek, nükleer silaha giden tüm yolların kesildiğini anlattı.
Obama, "Bu anlaşma sayesinde İran, nükleer silah için gerekli olan ham maddeler aşırı zenginleştirilmiş uranyum ve silah kalitesinde plütonyum üretemeyecek. Anlaşmayla İran, bomba için aşırı zenginleştirilmiş uranyum üretecek santrifüjlerin 3'te 2'sini kaldıracak. İran, zenginleştirilmiş uranyum elde etmek için geliştirilmiş santrifüjlerini gelecek 10 yıl kullanamayacak. İran aynı zamanda zenginleştirilmiş uranyum stoğunun yüzde 98'ini elinden çıkaracak" diye konuştu.
Obama, İran'ın Arak ağır su reaktöründe değişikliğe gideceğini bilgisini vererek, Tahran yönetiminin gelecek 15 yıl içinde herhangi yeni bir ağır su reaktörü inşa etmeyeceği bildirdi.
Mutabakatla ilk kez tüm taahhütlerin yerine getirilmesiyle karşı karşıya olduklarına değinen Obama, anlaşmanın "güvenden ziyade teyit üzerine inşa edildiğine" dikkati çekerek, gözlemcilerin 7 gün 24 saat İran'ın nükleer tesislerine erişebileceğini ifade etti.
- "İran anlaşmayı ihlal ederse yaptırımlar geri getirilecek"
Obama, nükleer tesislerdeki şeffaflığın 25 yıl boyunca korunacağını dile getirdi. Nükleer tesislerin incelenmesinden sorumlu olacak Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın şüpheli gördükleri lokasyonlara istediği zaman erişeme sahip olacağını da aktaran Obama, İran'ın önümüzdeki 10 yıl boyunca anlaşmaya bağlı kalması gerektiğini, ülkeye yönelik silah ambargosunun 5, füze ambargosunun da 8 yıl devam edeceğini vurguladı.
Obama, İran'ın anlaşmanın yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde nükleer programından dolayı hem ABD hem de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından konulan yaptırımların kaldırılacağını söyledi.
Söz konusu yaptırımların aşamalı olarak kaldırılacağını kaydeden Obama, "Yaptırımların kaldırılmasına başlanmadan önce İran önemli nükleer adımları tamamlamalı" dedi.
Obama, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Eğer İran anlaşmayı ihlal ederse, tüm yaptırımlar yeniden konulacak. Dolayısıyla İran'ın anlaşmanın sonunu getirmesi için net bir neden var. Anlaşmanın ihlali durumunda da ciddi sonuçlar bulunuyor."
- "Anlaşma İran'la tüm anlaşmazlıkları çözmüyor"
Ülkesinin ulusal çıkarları için askeri güç kullanılmasından hiç tereddüt etmeyeceğini vurgulayan Obama, diplomatik bir çözüm olmadan, kendisinin veya kendisinden sonraki başkanın, İran'ın nükleer silah elde edilmesine müsaade edilip edilmeyeceği veya İran'ı durdurmak için askeri güç kullanıp kullanmayacağı noktasında karar vermekle karşı karşıya kalabilecek olduğuna işaret etti.
Anlaşma olmamasının Ortadoğu'da daha büyük savaş anlamına geleceğini ifade eden Obama, "En kötü durumda eğer İran anlaşmayı ihlal ederse, bugün benim elimde olan aynı seçenekler önümüzdeki ABD Başkanı için de geçerli olacaktır" dedi.
Söz konusu anlaşmanın İran ile tüm anlaşmazlıkları çözmeyeceğini kaydeden Obama, "Ortadoğu'da, aralarında İsrail ve Körfez ülkelerinin de bulunduğu birçok dostumuzun dile getirdiği İran'ın terörizmi desteklediği ve bölgeyi istikrarsızlaştırmak için kendi vekillerini kullandığı kaygılarını paylaşıyoruz" diye konuştu.
- Kongre'ye çağrı
Obama, İran'ın nükleer programına yönelik varılan nihai anlaşmanın ABD'nin ve müttefiklerinin ulusal çıkarları doğrultusunda olduğunu belirterek, ABD Kongresi'nin anlaşmayı reddedecek bir yaklaşık sergilememesini istedi.
Kongre'ye çağrıda bulunan Obama, "Bu anlaşmanın başarılı şekilde uygulanmasını önleyecek herhangi bir yasayı veto edeceğim" ifadesini kullandı. Obama, Washington'daki sert konuşmaların problemleri çözmediğini vurguladı.
ABD Kongresi, 60 gün içinde varılan nükleer anlaşmayı gözden geçirebilecek.
Obama, Kongre'nin gözden geçirip onaylamasından sonra yaptırımların aşamalı olarak anlaşmaya uygun şekilde kaldırılmasına yönelik eyleme geçebilecek.
Eğer Kongre anlaşmayı reddeden bir tasarı geçirirse, Obama 12 gün süre içerisinde bu tasarıyı veto edebilir. Sonraki 10 gün içerisinde de Senato'nun, Obama'nın vetosunun önüne geçmek için ret tasarısını üçte 2'lik çoğunlukla, yani en az 67 senatörün desteğiyle kabul etmesi gerekiyor.
Bir başka ifadeyle Obama'nın, vetosunu korumak için 34 senatörü ikna edebilmesi yeterli olacak.
(AA)