AHMET TEZCAN: El işaretleri

Tayland'da göstericiler üç parmak gösterdikleri el işaretiyle askeri darbeyi protesto ediyorlarmış. Yakında bizde de görülürse şaşmayın, bu gibi hareketler 'sari'dir çabuk bulaşır. El işaretleri çok güçlü ifadelerdir, elinize kolay, basit bir şekil vermek suretiyle çok şey anlatırsınız. Toplumların kültür temeline göre el işaretlerinin anlamı da değişir. Mesela orta parmak göstermenin bizim memleketimizde bir mânâsı yoktur ama birçok batı ülkesinde ağır hakaret, küfür karşılığıdır. En yaygın el işareti orta parmağın işaret parmağıyla birlikte gösterilerek yapılan 'Zafer işareti'dir. İngilizce karşılığı olan 'victory' kelimesinin ilk harfidir aslında gösterilen... Melon şapkası ve kalın purosuyla hatırladığımız İngiliz politikacı Churchil'in kullanmasıyla yaygınlaşmıştır. Aslında Churchil, parmakları arasında puro tutan eliyle selamlama yapmıştı herkes zafer işareti yaptığını sandı.
Neyse, el işaretlerinin yalnızca taraftarlarca değil, siyasilerce de sıkça kullanıldığını da yakından takip ediyoruz. Recep Tayyip Erdoğan seçim sırasında sıkça Rabia işareti yaptı. Başparmak avuç içine kıvrılarak dört parmak göstermek suretiyle yapılan hareket Mısır'daki darbeden sonra yaygınlaştı, konjonktürel olduğunu düşünüyorum. Özal da bütün eğilimleri birleştirmek için iki elini havada birleştirdi. Erbakan elini yumruk yapıp başparmağını dikerek zafer işareti yapıyordu. Türkeş'in bozkurt işareti, hareketin içinde olmayanlar tarafından Metalica işareti ile karıştırıldı. Çiller'in işaret parmağıyla "Haydi İleri" demesi başarılı olmasına yetmedi. Muhsin Başkan da benzer bir işaret yapıyordu ama onunki şahadet parmağıyla "Şahadet" işaretiydi, tevhid yani birlik işaretiydi, şimdi Paralel'e düştüklerinden söz ediliyor.
Merhum Menderes, parmaklarını açmadan sağ elini göstermeyi tercih etmişti. Bu işaretin pratikteki anlamı DUR demekti. O bu hareketi İnönü'ye karşı 'DUR, ARTIK SÖZ MİLLETİN' demek için kullanmış ve çok da etkili olmuştu. İnönü'nün partisi CHP'nin şimdiki lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun el işaretleri ise herkesi şaşırtıyor. Ortamına göre Rabia, bazen Zafer, hattâ Bozkurt işaretini bile kullanmıştır Kılıçdaroğlu. Ülkücü kökenli Mansur Yavaş'ın CHP'den aday gösterilmesi kadar şaşırtıcı olmuştur, seçim kampanyası sırasında otobüsün üzerinden bozkurt işareti yapınca Ankaralılar gözlerine inanamamışlardır. Benim hiç unutamadığım Sırplar' ın serçe ve yüzük parmaklarını avuç içine kıvırarak baş, işaret ve orta parmaklarıyla yaptıkları üçlemedir. Yugoslav basketçilerde görüyorduk arasıra, Bosna savaşında Müslüman çocukların serçe ve yüzük parmaklarını kestiler, bir ömür unutulmamak için!