PROF. DR. TÜRKER ÇETİN: Kök hücre nakli ve lenfoma tedavisi

Boyun, koltuk altı, kasık gibi vücudun belirli bölgelerine yerleşmiş lenf bezelerinde görülen ağrısız şişliklerle kendini belli eden lenfomalar, gelişen tanı ve kişiye uygun tedavi yöntemleri sayesinde başarıyla tedavi edilebiliyor. Lenfoma, akyuvarların bir grubunu oluşturan lenfositlerden kaynaklanan hematolojik bir kanser tipidir. Lenfositlerin bulunduğu lenf bezeleri, dalak, kemik iliği gibi dokularda habis değişikliğe uğrayan hücreler hızla çoğalarak belirti vermeye başlar. "Hodgkin lenfoma" ve "Hodgkin dışı lenfoma" adı altında iki gruba ayrılır. Bazı virüslerle oluşan enfeksiyonlar, zirai ilaçların da içinde olduğu bazı kimyasal maddeler, bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan bazı hastalıklar ve AIDS, bağışıklık sistemini baskılayıcı, doku ve organ nakli sonrası kullanılan ilaçlar ile genetik faktörler lenfomalar için bilinen başlıca risk faktörleridir.
Çok büyük bezelere dikkat!
Hastalığın ilk ve en sık görülen belirtisi, lenf bezesinde şişliktir. Genellikle boyunda, koltuk altında veya kasıkta bu ağrısız beze şişmeleri fark edilir. Erişkin yaşta ve yaş ilerledikçe büyüyen bezenin kötü huylu olma olasılığı daha çok artar. Bazı hastalarda göğüs kafesi içi ve karın boşluğundaki lenf bezelerinde büyüme olur. Bezeler bazen çok büyüyebilir ve etrafındaki doku ve organlara bası yapan kitleler oluşturur. Bu nedenle nefes darlığı, yüzde ve boyunda şişme ya da karında şişlik, ele gelen kitle, karın ağrısı gibi yakınmalara yol açarlar. Beze büyümesinin ağrısız olması yanında yumuşak kıvamda olmaması, hareket etmemesi, çok büyük olması, asimetrik olmaması lenfoma veya başka bir habis hastalığı ön planda düşündürür. Tanıda hasta öyküsü, fiziki muayene, kan ve idrar tetkikleri ile radyolojik görüntüleme testleri önemlidir. Teşhis için o bölgeden biyopsi almak gerekir. Karın içinden parça almak gerekirse laparoskopi veya laparatomi denilen cerrahi yöntemlerle karın içindeki şüpheli bölgeden parça almak gerekir. Göğüs kafesi içindeki bezelere ulaşmak için radyoloji tarafından tomografi kullanılarak hastalıklı bezeye ulaşılır ve parça alınır. Hastalığın evresini belirlemek amacıyla iki taraflı kemik iliği biyopsisi de yapılmalıdır.

Kök hücre nakli şansı artırıyor
Lenfomalarda kemik iliği (kök hücre) nakli de önemli tedavi seçenekleri arasındadır. Hastalık kontrol altına alındığında tekrarlamasını önlemek amacıyla, tekrarlamış (nüks) hastalıkta tekrar kontrol sağlanınca ve tedavide kontrol sağlanamayan hastalarda kemik iliği nakli uygulanabilir. Nakil öncesinde hastadan (otolog) kök hücreler çekildikten sonra kemik iliğinin tekrar kan üretme yeteneğini ortadan kaldıracak dozda kemoterapi ya da radyoterapi uygulanır ve çekilen kök hücreler hastaya geri verilir. Nüks durumunda bazı hastalarda otolog nakil dışında sağlıklı kök hücre donörlerinden (bağışçılarından) doku grubu uygun allojenik veya doku grubu tam uymayan haploidentik nakil de seçenekler arasındadır.