Engelli çocuğu olana kolay emeklilik hakkı

Türkiye'de 01.10.2008 günü yürürlüğe giren Reform Yasası ağır engelli çocuğu olan anneye yurtiçi veya dışında erken yasta daha az prim ödeyerek emeklilik kapısını açtı. Bu yazıda Avrupalı Türklerin yaz döneminde gerçekleştirmek istedikleri emeklilik isleminde engelli konumları veya engelli çocukları varsa, emeklilik yönüyle sağladığı kolaylıkları özetleyeceğim. 5510 sayılı kanunla, ağır engelli statüde çocuğu olan annelere, Ekim 2008 sonrası ödedikleri SGK günlerinden dolayı işverenden ek prim alınmadan, sadece alınan engelli rapor gereğince prim ödeme gün sayılarının dörtte birinin, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleneceği ve eklenen bu sürelerin emeklilik yaslarından düşüleceği hüküm altına alındı. Iste bu hüküm ve uygulama yurtdışında çalısan anneler için umut ışığı oldu.
KİMLER, NASIL YARARLANIR?
Statüsüne göre Ekim-2008 sonrası Avrupa'daki çalışmalarını borçlanmak isteyenler yararlanır. Bir başka ifadeyle, yurtdışında çalısan kadın sigortalılar erken yas ve daha az prim ödeyerek emekli olur. Burada unutulmaması gereken husus, agır engelli çocuğu olduğunun ispatıdır. Yurtdışından kesin dönüş yapmış olanlar da bu hakkı kullanabilir. Yasadan faydalanabilmek için çocuğun Engellilik Ölçütü Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre tespit edilmekte. Söz konusu yönetmelikte Ağır Engelli Raporu'nda ölçüt yüzde 50 olarak düzenlenmiştir. Baska birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğunun anlaşılması halinde, ağır engelli çocuğu bulunan kadının yurtdışı borçlanması sırasında, 'bir yıl 450 gün olarak hesaplanır', emeklilik yası ise her yıl için 90 gün erkene çekilir.
ENGELLİ YAŞLILIK AYLIĞI
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sayet malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya engeli durumunuz varsa, bu durum için de diğer bir alternatif yol geliştirildi. Yas kosulu aranmadan sigortalılık süresi ve prim gün sayısını tamamlamak yeterli sayıldı. Pek tabii ki ikili sosyal güvenlik sözleşmesinde, 18 ülke ile sigorta başlangıç tarihi kabul edilen ülkelerde yasayan Avrupalı Türkler bu imkândan faydalanabilir.
PRİM GÜN SAYISI a) Engelliliği yüzde 50 ila yüzde 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4 bin 320 gün... b) Engelliligi yüzde 40 ila yüzde 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4 bin 680 gün...
Malullük, yaslılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak sartıyla, herhangi bir yas sartı aranmaksızın yaslılık aylığına hak kazanır.
Avrupa'daki sigorta başlangıcınız Ekim-2008 öncesindeyse, bu haktan faydalanmak için ödeyeceğiniz borç bedelinin düştüğünü göreceksiniz. Usulüne uygun bir yöntemle ise baslamak isinizi kolaylaştıracaktır.
06.08.2003 tarihinden önce sigortalı olup, bu tarihte en az 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olanlara 15 yıl 3 bin 600 gün, 06.08.2003 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlardan sakatlık derecesi;
Birinci derecede sakatlığı (yüzde 80 - yüzde 100 arasında) olanlara en az 15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3 bin 600 gün,
İkinci derecede sakatlığı ( yüzde 60 - yüzde 79 arasında) olanlara en az 18 yıl sigortalılık süresi ve en az 4000 gün,
Üçüncü derecede sakatlığı (yüzde 40 - yüzde 59 arasında) olanlara en az 20 yıl sigortalılık süresi ve en az 4 bin 400 gün, şartlarıyla yaslılık aylığı bağlanmakta.
MALULİYET AYLIK KOŞULU
En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malûllük, yaslılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartlarına haiz olmanız gerekir. Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığınız tarihten önce, çalışma gücünüzün yüzde 60'ını kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilen sizler, bu hastalık veya engelli durumunuz sebebiyle malullük aylığından yararlanamazsınız.
AYLIK ALIRKEN ÇALIŞABİLİR MİYİM?
Şeref / ALMANYA
01.01.1959 doğumluyum ve yurtdışı borçlanması yaptım. Vergiden muaf cüzi çalışmam olduğu için henüz aylığımı bağlatmadım. Şu an Almanya'dan emekli oldum. 1992'den itibaren aralıksız olarak sigortadan muaf çalıştığım için, SGK 2010/91, 2010/103 ve 2011/48 nolu genelgelerden yararlanarak emekli aylığımı bağlatabilir miyim?
2010 yılından önce yurtdışı borçlanmasını yapmış ve o dönemde yani 9 aylık bir süreç içerisinde başlangıcına göre Türkiye'den aylık almaya hak kazanmış vatandaşlarımızdan tahsis talebinde bulunanlara, aynı iş yerinde çalışmaya devam etmeleri durumunda emeklilik aylıkları bağlandı.
Daha sonra 28.06.2012 günü sonrası için bu durum iptal edildi ve emekli olan kişiler 'mini job' kapsamında dahi çalışamaz şeklinde yeniden bir ibare getirildi. Belirttiğim döneme ait talebiniz var ise mahkeme yolu ile hak kazanabilirsiniz.
ALMAN VATANDAŞI EMEKLİ OLUR MU?
Mahmut / ALMANYA
37 yaşındayım. 2002'den itibaren Alman vatandaşlığına sahibim. Almanya'da sigortalı iş başlangıcım Türk vatandaşı olarak Ekim 1999'da. Askerlik yapmadım. SGK'ya giriş Ekim 2016. Kaç yaşında emekli olurum? Alman vatandaşı olmama rağmen borçlanmam mümkün mü? Hem Almanya hem Türkiye'den emekli olabilir miyim?
YURTDIŞI borçlanması yapabilirsiniz ancak yalnızca Türk vatandaşı olarak geçen sürelerdeki çalışılan ve boşta geçen 1 yıla kadar süreyi borçlanabilirsiniz. Bu sebeple öncelikle eldeki mevcut günlerin borçlanmasını yapmanız gerekli. Ardından eksik günleri ister Türk vatandaşlığına geçerek, ister Türkiye'ye döndüğünüzde çalışarak tamamlayabilirsiniz.
TÜRK VATANDAŞI OLMAK YETERLİ Mİ?
Suna / ALMANYA
YAŞIM 40. Alman vatandaşıydım ancak bu sene Türk vatandaşlığına geçtim. Duyduğuma göre on sene Türk pasaport beklemem lazımmış. Nasıl emekli olabilirim?
YANLIŞ anlaşılan bir durum bu. Örnek ile anlatayım. Bir vatandaş 1990 yılında yurtdışında işe başladı ve 2015 yılında Alman vatandaşı oldu. 2017 yılında da Türkiye'de usulüne uygun bir çalışma yaptı ve borçlanma başvurusunda bulundu. SGK bu kişinin borçlanma işlemlerini ve emeklilik hesabını yaşına, sigorta başlangıcına ve ilk çalışma başlangıcından itibaren geçen süreye bakarak hesaplar. Sizin vatandaşlığa giriş ve çıkışınız sadece borçlanılacak sürelere ışık tutmaktadır.