Pek çok kişi yaratıcılığın tamamen zekayla ilgili olduğunu düşünüyor. Ancak uzmanlar çocuklara uygun yaklaşımlarda bulunulduğu takdirde, her çocuğun yaratıcılığını artırmanın mümkün olduğunu söylüyorlar. Özel Mavi Aile Danışma Merkezi'nden Klinik Psikolog İrem Fırat, anne-babalara çocuklarının bu yönünü geliştirebilmeleri için pek çok öneride bulundu.
Birey olduklarını 3 yaşında fark ederler
Yaşamın ilk yıllarında çocuklar annelerine fiziksel ve duygusal olarak bağımlı yaşarlar. Beslenmeleri, dış dünya ile ilişki kurmaları, fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması anne aracılığıyla olur. Bu yaşlarda bebek annesini düzenli olarak görmek, onun varlığını, yakınlığını ve sıcaklığını hissetmek ihtiyacındadır. 3 yaşından itibaren çocuklar yavaş yavaş anneden ayrışmaya ve anneden farklı bir birey oldukları nı fark etmeye başlarlar. Konuşmalarının gelişmesiyle dış dünya ile ilişki kurarlar ve kendi ihtiyaçlarını ifade ederler. Her şeyi araştırırlar; birçok şeyin nedenini merak ederler; daha çok soru sorar; daha çok anlatırlar. Özgürce hareket edip her şeyi istedikleri gibi karıştırmak, her şeyi ellemek isterler. Becerilerinin gelişmesiyle, giyinme soyunma, beslenme ve temizlik ihtiyaçlarını kendileri gidermeye başlarlar. Bu döneme kadar anneyle kurulmuş olan bağımlılık ilişkisi, normal koşullarda yerini ayrışmaya bırakır ve tüm yaşamın belki de en önemli dönüm noktasına gelinir. Bu nedenle de ancak 3 yaşını dolduran bir çocuk sosyal bir grubun parçası olmaya hazırdır ve bu yaştan itibaren çocuklar bir okul öncesi kuruma gidebilecek olgunluğa erişirler.
Model alma yolu çok etkili
Çocuklar tüm bu becerilerinin gelişimiyle beraber anne-babalarından çevrelerinden, arkadaşlarından gördükleri birçok davranışı tekrar eder; hafızalarına alır ve zaman zaman tekrar çıkarıp bunları kullanırlar. Birçok alanda olduğu gibi yaratıcılığın gelişmesinde de çocuğun kendisi ile iletişime geçen tüm insanları izleme, dinleme, taklit etme ve model alma yolları etkindir. Sosyal gelişim ve paylaşımın da artmasıyla çocuklar aile bireylerini, arkadaşlarını, izledikleri çizgi filmdeki ya da okudukları hikayedeki bir karakteri model alabilir; onların kullandığı kelimeleri taklit edebilir ve öğrenebilirler. Bu yaş döneminde empati becerisi de gelişir; 3 yaş çocukları karşılarındaki kişinin duygularını anlamaya başlarlar. Babalarının kızdığını, annelerinin üzüldüğünü fark ederler. Hayal güçleri gelişir; kendi başlarına daha uzun süreli oyunlar oynayabilirler.
Ondan ne gibi yaratıcılıklar beklemelisiniz?
Çocuğun değişik objeleri farklı amaçlarla kullanması, bu dönemde en çok görülen yaratıcılıklardan biridir. Örneğin; fırçayı bir mikrofon gibi kullanabilir; ya da boş kutudan bir araba yapabilirler. Hayali oyunlar ve hikayelerde artış olur. Hayali oyunlar, daha karmaşıktır. Ancak oyunlar daha çok taklitten oluşur; çıkarılan sesleri, gözlemledikleri davranışları ve tutumları kullanırlar. Oyunlara kendi aktarımları ufak ufak başlar. 3 yaşla beraber müziğin ritmine uygun hareket etmeye çalışırlar; müzik aletlerine ilgi duyarlar. Bedenlerini daha çok kullanır; dans ederler. Çocuklar aynı müziği tekrar duyduklarında daha önce çıkardıkları sesleri, yaptıkları hareketleri hatırlar ve bunları aynen tekrarlarlar. Aynı zamanda çocukların resim yeteneklerinde de büyük gelişmeler gözlemlenir. Kafalar, kollar ve bacaklardan oluşan çocuk çizimi belirginleşmeye başlar. Yapılan karalamalara, çizilen çizgilere anlattıkları hikayeler de eşlik eder.
Anne-babalara öneriler
-Çocuğa yeni ortamlar ve fırsatlar sunun. Çocuk çevresini, objeleri tanıyarak; onların nasıl kullanıldıklarını, ne işe yaradıklarını öğrenerek merakını giderebilir. Onun bu enerjisi ve merak duygusu bastırılmamalıdır.
-El becerilerini desteklemek açısından çocuğun farklı aktiviteleri ve malzemeleri denemesine fırsat verin ve onu başladığı aktiviteyi devam ettirme konusunda motive edin.
-Çocuğa uygun çalışma ortamı ve çalışma malzemeleri sağlayın. Bu yaş grubundaki çocuklar ne kadar fazla ve değişik materyalle tanışırlarsa o kadar faydalı olur. Resim yapması için her türlü kalem, boya ve kağıdı verin; patates baskısı, kolaj, parmak boyası gibi değişik tekniklerle tanıştırın.
-Evdeki objeleri farklı şekillerde kullanmasına izin verin. Sorduğu soruları cevaplandırmaya çalışın; çocuğu araştırmaya, yeni fikirler üretmeye yönlendirin.
-Yeteneklerini keşfetmeye ve ilgi alanlarını desteklemeye çalışın.
-Çocukların yaşıtlarıyla olabilmesi de önemlidir. Her çocuğun gelişimi bir diğerinden farklıdır; ama yine de bir arada olmaları; farkına vardıkları, öğrendikleri şeyleri birbirleriyle paylaşmalarını sağlar. Bu da çocuğun dünyayı keşfinde ona yardımcı olur.
-Duygularını hangi yollarla daha iyi ve daha doğru ifade edebileceği konusunda ona yol gösterin. Anne-baba olarak sizler de duygularınızı ifade ederek çocuğunuza model olun ve ona duygu ifadesine fırsat verecek ortamlar hazırlamaya çalışın.
-Gözleri kapalıyken eline verdiğiniz objelerin, koklattığınız nesnelerin ne olduğunu tahmin edebileceği oyunlar oynayın.
-Evde televizyon izlemek yerine müzik dinlemek, farklı faaliyetlere zaman ayırmak önemlidir. Müzikle beraber hareketlenen çocuğu cesaretlendirmek gerekir. El çırparak, ellerinden tutup döndürerek ona eşlik edin. Beraber şarkı söylemeyi deneyin.
-Ev işlerine yardım etmesi için teşvik edin; başarabileceği, örneğin; toz almak, hamur yoğurmak gibi görevler verin.
-Hikaye dinleme saatleri yapın; ona masallar okuyun ve günlük yaşadığınız olaylarla ilgili beraber kendi hikayelerinizi üretin.
-Çocuğun içinde bulunduğu doğanın zenginliklerinin farkına varmasını, doğayı tanımasını ve sevmesini sağlayın. Ormanlara, hayvanat bahçelerine ve doğayla iç içe olabilecekleri mekanlara götürün. Beraber ağaçları, çiçekleri ve toprağı inceleyin.
Hazırlayan: AYTÜLİKE KESKİN
