Hamburger, pasta, cola, patates kızartması, çikolata, cips... Hepsi ne kadar da iştah açıcı öyle değil mi? Üstelik çocuklar da bayılıyor. Oysa içeriğinde katkı maddesi bulunabilen hazır, dondurulmuş veya paketli bu tür ürünlerin kontrolsüz kullanımı çocukların sağlığını büyük oranda tehdit ediyor. Üstelik bazılarının hiç tüketilmemesi gerekiyor. Peki çocuklar, bu tür yiyecekleri ne sıklıkta tüketmeli? Diyetisyen Şefika Aydın Selçuk, bu sorumuza 24 besin üzerinden açıklık getirdi.

1.Hamburger

Çocuk beslenmesinde hamburgerin yeri tartışılmazdır. Bu nedenle anne-babaların hazır köfte alırken; kızartılarak mı, ızgara yapılarak mı tüketilmesi gerektiğini ve içerisinde ne tür etler olduğunu, katkı maddesi kullanılıp kullanılmadığını bilmesi önemlidir. Hamburger köftesinin cinsi ve hijyeni besinin kalitesini etkiler. Kıyma çok çabuk bozulan bir gıda olduğundan, besin zehirlenmelerine neden olabilir. Hazır tüketilen hamburgerler, elbette ki ev yapımı köftelerin yerini tutmaz. Fakat burada asıl vurgulanması gereken nokta çocuğa hamburgeri doğru yerden alma ve daha az sıklıkta tüketme alışkanlığının kazandırılmasıdır. "Hamburger zinciri" olarak bilinen fast food işletmeleri yerine, restoranların kendi mutfağında özel olarak üretilen mekanların tercih edilmesi en doğrusudur. Bu sayede etlerin bozulma riski, farklı etler ve soslarla karıştırılma riski azalmış olur. Çünkü fast food zincirinde tüketilen etin büyük oranı yağdır ve besin öğeleri de dondurulmuş besin olması nedeniyle azalmıştır.

2.Çikolata

Çocuklar için çikolata zararlı değildir. Hatta yüzde 70 kakao içeren bitter çikolatalar, önemli miktarda polifenol (Bitkilerde bulunan doğal kimyasallardır. Vücutta hücresel aşınmayı önlemek adına çalışan geniş bileşikler içerir) alımını sağlayarak kanser ve kalp damar hastalıklarının oluşmasını önler. Çikolata içeriğindeki kakao nedeniyle polifenoller, prosiyanidin, epikateşin ve kateşin gibi antioksidan bileşimler içerir. Sadece çikolatanın tüketilen miktarı ve sıklığı önemlidir. Özellikle anne babaların çikolata seçiminde etiket okumaya dikkat etmeleri gerekir. Bilindik markalar tercih edilmeli, yağ oranı düşük ve kakao oranı yüksek, sütlü olan ürünler tercih edilmeli ve raf ömrü de dikkate alınmalıdır.

3.Patates kızartması

Kızartma esnasında kullanılan yağın cinsi, kullanılma sıklığı ve yağın miktarı iyi ayarlanırsa sık olmamakla beraber tüketilebilir. Ancak kızartma yapılan yağın en az ikiden fazla kullanılması serbest radikallerin oluşmasına neden olarak kansere davetiye çıkarabilir. Pişirme süresi uzadıkça besin öğesi kaybı azalır. Bu nedenle anne-babalar, patatesi kızartmak yerine, dilimlenmiş patates üzerine fırça yardımı ile sıvı yağ sürerek fırında pişirilebilir, buharda ya da suda haşlanabilir.

4.Cips

Hazır cipsler doymuş ve trans yağdan zengin, ayrıca içeriğinde yüksek oranda tuz barındıran gıdalardır. Bir gün içerisinde bir çocuğun alması beklenen toplam tuz miktarı 2 gramdır ve herhangi bir paket tür cips ile bu oran alınır. Fazla sodyum her gün cips yeme alışkanlığı olan bir çocuk için zamanla böbrek, kalp, kanser ve felç gibi rahatsızlıkları yaratabilmektedir. Kilo ve kiloya bağlı hastalıklar oluşturabilmektedir. Yüksek ısıda pişirilmesi sebebiyle içeriğindeki akrilamid maddesi açısından kanserojen bir besin olduğu için tüketimi yasaklanmalı veya sınırlandırılmalıdır.

5.Makarna

Tahıllar enerji deposudur. Konsantrasyon ve beyin gelişimi açısından olmazsa olmaz diye tabir edilen besinlerdir. Bu nedenle çocuk beslenmesinde karbonhidratın önemi çok büyüktür. Makarnayı zararlı yapan, özel olarak hazırlanan sosudur. Az suda haşlanmış bir makarna her zaman vitaminini içerisinde taşır. Özellikle B vitaminleri açısından haşlama suyunun dökülmemesi gerekir. Sos olarak yağlı ve hazır sos yerine sadece peynirli, kıymalı veya yoğurtlu soslar kullanıldığı sürece her zaman tüketilebilir. Çocuğun kilosu takip edilerek tüketim miktarı konusunda gerekirse dikkat edilmelidir. Krema çabuk bozulan bir besin olacağı için risk içerir. Restoranda kremasız makarnalar tercih edilebilir.

6.Dondurma

Pastörize sütten hijyenik ortamda yapılmış bir dondurma haftada 1-2 gün alındığı sürece zararsızdır. Yemek yerine dondurmayı tercih eden birçok çocuk vardır. Kalsiyum ve protein içermesi sebebiyle yararlı olduğu kadar, şeker ve katkı maddesi içerdiğinden sakıncaları da vardır. Bu açıdan bilindik yerlerin taze yapılmış olan dondurmaları, paketlilerden daha çok tercih edilebilir.

7.Boyalı şeker

Kanserojendir, besin değeri yoktur. Çocuklar mümkün olduğunca bu tür şekerlerden uzak tutulmalıdır.

8.Patlamış mısır

Mısır, çocukların patlamış veya haşlama olarak en çok tercih ettikleri besindir. Elbette ki faydalıdır; fakat hazır alınan haşlama mısırlar işlem görerek satılır. Bu mısırlar için başta "haşlandıkları ortam hijyenik mi, mısırlar GDO'lu mu" gibi soru işaretleri varken bir de tereyağı ve sosların eklenmesi kafadaki soru işaretlerini artırır. Evde haşlanan bir mısıra oranla tuz miktarı yüksektir. Bu nedenle evde yapılan mısırların tüketimi sağlanmalıdır.

9.Fıstık

Kuruyemişlerden fıstığın tek sakıncası yağlı olmasıdır. Uygun miktarda tüketilmesi gerekir. Ayrıca fıstık, alerjisi de olabilen bir gıda olduğundan dikkatli olunmalıdır.

10.Pasta

Un-şeker ve yağ üçlüsünden oluşan pasta, kalorisi yüksek bir gıdadır. Özellikle hazır ve kremalı olmaları sebebiyle de bozulma riski taşırlar. Fazla tüketimi ve sık sık tüketilmesi kilo sorunu olarak karşımıza çıkacaktır. Ev yapımı olması ve haftada 1 gün gibi çocuğa verilmesi daha sağlıklıdır.

11.İyi yıkanmayan yeşillikler

Yeşillikler çocuğun beslenmesinde olmazsa olmazlar arasında olmalıdır. Özellikle çiğ sebze ve meyveyi mutlaka tüketme alışkanlığı kazandırmak gerekir. Fakat en büyük tehlikeleri, iyi yıkanmamaları nedeniyle bağırsak bakterilerinin oluşması ve gıda zehirlenmesi olarak görülebilmesidir. Okuldan gelen bir çocuğa eve gelince süt ile beraber çiğ bir havuç, elma, muz veya salatalık gibi bir sebze-meyve verilmelidir. Hem çiğneme alışkanlığı kazanacak hem de kabuğu ile yemeği öğrenecektir. Aç olduğu bir saatte tükettiğinde alışkanlık kazanması daha kolay olacaktır.

12.Asitli içecekler

Çocuk beslenmesinde hazır içecekler kati suretle olmamalıdır. Yüksek şeker ve tuz içeriği olan bu içecekler, başta obezite ve birçok hastalığın gelişmesinde büyük rol oynar. Tüketim miktarı günde 3-5 litreyi geçen yetişkinler vardır. Bu alışkanlığın kazanılmaması için hazır meyve suyu ve asitli içeceklerin çocuklara verilmemesi gerekir.

13.Mantar

Yabani mantarların tüketimi sonucunda alerji veya zehirlenme gibi riskler oluşabilir. Bu sebeple alırken dikkatli ve seçici olunması gerekir.

14.Ton balığı

Light olanı tercih edilmediği sürece konserve ton balığı çocuk beslenmesinde olabilir. Tercihen mevsim balığı tüketilmesi istense bile, özellikle balığa ulaşılmayan bazı bölgelerde konserve balık verilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken, dilim ton balığı şeklinde olan çeşitleri ve raf ömrü kontrol edilerek satın alınmasıdır. Yağlanmış, sebzelerle ve mısırla karışmış veya nugget yapılmış balıklar tercih edilmemelidir. Mümkün olduğunca en az işlenmiş olmasına dikkat edilmesi önemlidir.

15.Kahve

Çocuk beslenmesinde 40-45 mg kafein alımı ortalama önerilen düzeydir. Kafein çikolata, asitli veya asitsiz hazır içeceklerde bulunur. 1 paket, yani 40 gram çikolata tüketiminden de bu kafein oranının alımı sağlanır. Uyaran olması ve çabuk alışkanlığa dönüşebilmesi sebebiyle çocuk beslenmesinde kahve gibi yoğun kafein, krema, sos, şeker ve süt tozu gibi, yağı ve kaloriyi fazla barındıran içeceklerin tüketilmesi doğru değildir. Obeziteye neden olur, diş çürükleri artar, diüretik olması nedeniyle tansiyon sorunları ortaya çıkabilir.

16.Salam, sosis gibi şarküteri ürünleri

Sosis ve salam özellikle kanserojen diyebileceğimiz birtakım öğelerden oluşabilir. Sosislerin içerisinde etin cinsi ve nasıl hazırlandığı bilinmemektedir. Yapılırken içlerindeki nitrit, nitrata dönüşebilir ve bu da kanserojen etki gösterebilir.

17.Kabuklu deniz ürünleri

Alerji yaratabilen besinlerdir. Temizlenmesi de çok hijyenik şartlarda olmalıdır. Kolay bağırsak bakterileri oluşturabilir.

18.Amerikan salatası

Özellikle hazır Amerikan salatası, içeriğinde ki bol mayonez ve yağından dolayı kalori bombasıdır. Hazır üretilenlerinde konserve besinler karıştırılarak yapılacağı için besin değeri açısından düşüktür. Ayrıca içerisinde çabuk bozulabilen potansiyel riskli besinler bulunur. Bu nedenle kolay zehirlenmeler yaşanabilir.

19.Krem peynir

Krem peynir çok yağlıdır ve besin değeri sert peynirlerden oldukça düşük düzeydedir. Taze kalıp peynirlerden tüketilmesi çocuklar daha faydalıdır.

20.Üzüm

Kuru üzüm doğal yollarla kurutulmuş olarak organik alındığı sürece ülkemizde özellikle çok sık gözlenen demir eksikliği anemisinde çocuklara verilen en faydalı kuru meyvedir. Özellikle güneşte kurutulmuş olanlar tercih edilmelidir. Şeker hastası olan bir çocuk için kan şekerini hızlı yükselttiği için tüketimi sınırlandırılmalıdır.

21.Hazır çorbalar

Besin değeri yok denecek kadar azdır. Katkı maddesi içerir. Bu tip hazır ürünlerde kıvam artırıcı ve yoğunlaştırıcılar kullanılır. Hiçbir zaman ev yapımı ile kıyaslanamaz. Evde yapılan sebze çorbasının yapım aşamasında bile her aşamada besin değerleri azalır ve dolapta da olsa 3 günün üstünde bekletilmemeye özen gösterilmelidir.

22.Çiğ yumurta

Yumurta gıda zehirlenmesine neden olan potansiyel riskli bir besindir. Çiğ yumurtada kısa sürede salmonella gibi bakteriler oluşabildiğinden tercih edilmemelidir.

23.Dondurulmuş gıdalar

Mevsiminde taze sebve ve meyve tüketmek daha fazla vitamin mineral gibi öğelerin alınması elbette önemlidir. Ancak dondurulmuş gıdaların besin değerleri daha düşüktür. Ayrıca dondurulma işleminde yapılan en küçük bir hata, bu besinleri zehirlenme yaratabilecek riskli gruba sokmaktadır.

24.Hamur işi

Hamur işi besinlerin tüketim sıklığının ve porsiyonlarının fazla olması sakıncalıdır. Sık ve fazla tüketim, çocuğun yağlanmasına kilo almasına neden olabileceği gibi ana yemek tüketme isteğini de azaltır. Bir çocuk ne kadar börek, çörek, hamur işi, cips veya kuruyemiş gibi hazır ürünleri tüketirse ev yemeklerine olan isteği o kadar az olacaktır. Bu sebeple ev yapımı ya da hazır da olsa, bu tip besinlere çocuğun beslenmesinde dikkatli sıklıkta yer verilmelidir.

Hazırlayan: Şenay Çelik