Çocukların 3 yaşından sonra bir hayali arkadaşa sahip olmaları sık görülen bir durumdur ve bu durum karşısında ne yapacağını bilemeyen anne-babalar kaygı duymaya başlar... Bazen bir çocuk, bazen sihirli bir varlık, bazen de bir hayvan olabilen bu arkadaş zaman içerisinde farklı kimliklere de bürünebilir. Çocuğun hayali bir arkadaşının olması, yalnızlık çektiği ya da psikolojik sorunları olduğu anlamına gelir mi? Hayali arkadaşı olan çocukların anne babaları nasıl bir tutum izlemeli? Psikolojik Danışman Tuğba Gürçağ Yarız, çocukların hayali arkadaşları konusunda bilgiler verdi.
Hayali arkadaşlar normaldir
Hayali arkadaşlar, genellikle çocukların soyut olan hayal ile somut olan gerçeğin farkına henüz net olarak varamadıkları okul öncesi dönemde, yani 3-5 yaş arasında sıklıkla rastlanılan bir kavramdır. Çocuk gelişimi açısından bakıldığında; hayali arkadaşlar ilk karşılaşıldığında anne babaları endişelendiren, ancak aslında normal gelişim seyrinde çokça karşılaşılan bir durumdur.
Çocuklar farklı roller deneme fırsatını elde edebilirler
Hayali arkadaşlar genellikle çocukların yaşadıkları sıkıntıları çözmek, zorlandıkları durumlar ile baş etmek, iç dünyalarında huzursuzluk yaratan durumların açığa çıkmasına ve çözülebilmesine yardımcı olmak, günlük stres faktörleri ile uğraşmak gibi konularda çocuklara yardımcı olabilirler. Bazen çocuklar sahip olmak istedikleri özellikleri hayali arkadaşlarına yükleyerek farklı roller deneme fırsatını elde edebilirler. Oyunlar sırasında bazen hayali arkadaşlarına bağırabilir, bazen onları eve davet edip misafircilik oynayabilir, bazen onlara yardım edebilir ve bu sayede farklı rollere bürünebilirler. Bazen çocuklar hayali arkadaşlarının anne-baba veya öğretmeni olarak, tıpkı kendi anne-baba veya öğretmenlerinin onlara davrandığı şekilde oynayarak bir oyun sürdürebilirler. Bu tarz oyunlarda çocuklar, hoşlarına giden durumları canlandırabilirken; bazen de hoşlarına gitmeyen durumları canlandırarak yetişkinlere önemli mesajlar verebilirler. Özellikle aile içinde yaşanan sıkıntılı dönemlerde, anne baba ayrılığı, yeni bir kardeşin aileye katılımı, ailede yaşanan ölüm ve yas durumları, sağlık problemleri, taşınma, iş değişikliği, yuvaya başlama, yuva değiştirme gibi yaşam olaylarının ortaya çıktığı zaman dilimlerinde hayali arkadaşlar ile oynanan oyunların sıklığında artış görülebilirler. Bu sayede çocuklar, iç dünyalarında yaşadıklarını oyunlar sayesinde dış dünyaya transfer ederek bu zor dönemler ile daha rahat baş edebilirler.
Hayali arkadaşlar ile oynanan oyunlarda genellikle çocuklar otorite figürünü canlandırmayı tercih edebilirler. Bu sayede hem kontrolü ele geçirirler, hem de karar verme becerilerini geliştirebilirler. Böylece öz güvenlerini de geliştirme şansını elde ederler. Korkular ile baş etmek konusunda da hayali arkadaşlar ile oynanan oyunlar iyi bir yansıtma yolu olarak kullanılabilir. Çocuklar bu sayede korkuları ile nasıl baş edeceklerine dair bazı yollar bulabilmektedirler. Hayali oyunlar çocukların güç, otorite, ilişki kurma şekilleri gibi kavramları öğrenmesine fırsat tanır. Hayali oyunlar sırasında çocuklar sözel ifadeyi kullanma, mimiklerini kullanma, kendini ve isteklerini ifade etme, istemediklerini ifade etme, hakkını koruma, rol yapabilme gibi becerilerini kullanarak geliştirebilirler.
Onların hayali arkadaşlarıyla oynamasına izin verin
Anne-babalar hayali arkadaşlar ile ilk kez karşılaştıklarında bir şaşkınlık yaşayabilirler. Bu tarz durumlarda bu arkadaşlar ile oyunlara yasak koymak yerine izin verici olmak daha uygun bir tutumdur. Çocuklar dahil ettiklerinde oyunlara katılmak, çocuğunuza empatik yaklaşarak onu ve arkadaşını anladığınızı ve kabul ettiğinizi fark ettirmek ancak oyunda ve rollerde bazı sınırlar olduğunu çocuğunuza hatırlatmak ve gerektiği zamanlarda ona kızmadan gerçek dünyaya döndürmek, unutulmaması gereken önemli noktalardır. Hayali oyunların sıklığı, gerçek arkadaşlar ile oynanan oyunların sıklığından çok daha fazla ve hayali arkadaşların sayısı gerçek arkadaşların sayısından çok daha fazla ise, burada profesyonel bir müdahale gerekiyor olabilir.
Gerçek arkadaşları ile iletişim kurmakta zorlanan çocuklar, genellikle hayali arkadaşları ile oyun oynamayı tercih ederler. Burada ebeveynlere düşen en önemli görev; çocuklarının gelişim özelliklerini takip etmek, onları gözlemleyerek tanımak, arkadaşları ile ilişkileri ve iletişim kurma kaliteleri ve oyunları ile oyunlarının içerikleri hakkında bilgi sahibi olmaktır. Bu noktada bilgi ve destek alınabilecek en önemli kişiler; eğer anne çalışıyor ise çocuğun bakımını sağlayan kişiler ve eğer çocuk bir okul öncesi kuruma devam ediyor ise yuvadaki öğretmeni ve yuva pedagogudur. Tüm bu kişiler ile iletişim ve işbirliği halinde olmak ve çocuk hakkında bilgi alışverişinde bulunmak; çocuktaki gelişimi ve farklılıkları birlikte konuşmak, gereken durumlarda uygun müdahaleleri yapmak için çok önemlidir.
Hazırlayan: Aytülike Keskin
