Matrak bir 'Musevi kültürü el kitabı!'

Günümüz sinemasının sayılı dahilerinden Coen Kardeşler dönüyor ve 14. filmlerinde bizlere, ötekilere hiç benzemeyen, hatta sinemada yapılagelmiş hiçbir filmle de gerçek anlamda akrabalık taşımayan özgün bir yapıt sunuyorlar. Filmin alabildiğine özyaşamsal olduğu öylesine belli oluyor ki... Yoksa, hem de bir romana değil de özgün bir senaryoya dayaranak, 1960'ların taşra Amerikası'nda tipik bir Yahudi ailesinin böylesine değişik ve şaşırtıcı serüvenlerini vermek mümkün olur muydu? Belli ki Coenler asıl kökenlerine dönmüşler ve hatırladıkları çok şeyi perdeye getirmişler. Böylece, bir üniversitede fizik/matematik profesörü olan sıkılgan, pasif, ezilip sömürülmeye eğilimli Larry Gopnik'i tanıyoruz. Hem de hayatının en olumsuz bir döneminde... Karısı Judith aniden boşanmaya ve aile dostu Sy'la kaçmaya karar vermiştir. Oğlu ve kızı tümüyle kendi alemlerindedir: Uyuşturucudan anababanın ceplerini soymaya, okul sorunlarından burun ameliyatı projesine uzanan bir yelpaze üzerinde... Kardeşi Danny başı ikide bir polisle derde giren bir boştagezendir. Komşularından biri haşin bir ırkçı, öbürü azgın ve tatminsiz bir ev kadınıdır. Okuldaki bir Koreli öğrencisiyse, başarısızlığını anavatanının alışkanlıkları çerçevesinde çözmeye çalışır, ona para dolu bir zarf bırakarak... Ciddi Bir Adam aslında aklımıza kimi referanslar getirmiyor değil... Her şeyden önce Woody Allen filmlerini ve onun 'New York Yahudi mizahı' anlayışını... Ayrıca Barry Levinson'un Avalon'undan Sam Mendes'in Amerikan Güzeli'ne, taşra ve aile ilişkisi klasiklerini... Ve de elbette, Barton Fink'ten Fargo'ya, Neredesin Kardeşim?'den Orada Olmayan Adam'a ve de İhtiyarlara Yer Yok'a kendi filmlerini... Özellikle o mesafeli mizah, 'lakonik' senaryo, birinci sınıf oyuncu yönetimi gibi özellikler ve hemen hiç değişmeyen işbirlikçileriyle (kamerada Roger Deakins, müzikte Carter Burwell), her görüntünün bir anlam taşıdığı ve her notanın hikâyeye hizmet ettiği bir anlayış. Ama tüm bunların ötesinde, film sanki bir Musevi kültürü el kitabı gibi... Kutsal Kitap'larındaki Vadedilmiş Ülke sanki Amerika'ymışçasına bu ülkeyle kaynaşmış, onu bir ikinci vatan olarak bellemiş bu ırkın hiç unutmadığı, ihmal etmediği ve savsaklamadığı kültürü, karşımızda keskin bir komedinin kıvrımları içinde resmi geçit yapıyor: Şabat'ı, bar mitzvah'ı, mazel tov'u ve başka şeyleriyle... Coenler neredeyse Woody Allen'ın bile ötesine geçip, bize çağdaş Yahudi olmanın ne demek olduğunu anlatıyor: Kendilerine alayla yaklaşarak, kültürleriyle dalga geçerek, özelliklerini hallaç pamuğu gibi atarak, inançlarını yer yer gülünç olmaktan kurtulamayan bir kutsallık duygusuna bürüyerek... Ve kardeşlerin bunun için yıldız oyuncuları tümüyle bir yana itip, hiçbiri bilinmeyen yüzler (ama ne yüzler!) kullanması ise, filmin belgesel yanını, o 'el kitabı' yanını iyice pekiştiriyor. Bu ilginç, farklı ve özgün film, belki büyük kitleye inmeyecek. Ancak sinemaseverlerin ve de aydınların ilgisini hak ediyor. Hem de kesinlikle...
CİDDİ BİR ADAM ***
(A Serious Man) Yönetim ve senaryo: Ethan ve Joel Coen Görüntü: Roger Deakins Müzik: Carter Burwell Oyuncular: Michael Stuhlbarg, Richard Kind, Fred Melamed, Sari Lennick, Aaron Wolff, Jessica McManus, Peter Breitmayer, David Kang Amerikan filmi.
HAFTANIN YILDIZ TABLOSU
BAŞLANGIÇ ****
ANNELER VE KIZLARI ***
DENEY **
SON HAVABÜKÜCÜ **
SİHİRBAZIN ÇIRAĞI **
B PLANI **