Kuşların yok olmaması için çalışıyor

Robert Kolej'de öğrenciyken bulduğu bir böceğin cinsini merak ettiği için Harvard Üniversitesi'nin dikkatini çeken ve üniversiteye burslu kabul edilen Doç. Dr. Çağan Hakkı Şekercioğlu'nun National Geographic dergisi tarafından 2011'in genç, öncü, vizyon sahibi, küresel sorunların çözümünde sınırları zorlayan, bir sonraki neslin yenilikçi 14 kaşifinden biri olarak seçildi. Stanford Üniversitesi'nin Biyoloji Bölümü'nde görev yapan, Kars KuzeyDoğa Derneği Başkanı Şekercioğlu'nu kaşiflik ödülü hakkında konuşmak için aradığımızda Kars'ta bulduk. "Arazide olduğum için telefon çekmeyebilir," uyarısına bakılırsa, yine elinde dürbünüyle kuşların peşinde araştırma yapıyordu. Bu ödül aslında sürpriz olmadı.. Çünkü National Geographic, kuş bilimci ve ekolog Şekercioğlu'nun çalışmalarının yıllardır hem takipçisi hem de destekçisi. Yani doğa bilimcileri onu çoktan keşfetmiş durumda; "ABD National Geographic kurumu, çalışmalarımı 2004'ten beri destekliyor. Onlardan ekoloji ve çevrebilim konusunda araştırma bursu almış ilk Türküm. 2004, 2008 ve 2011'de National Geographic araştırma bursu aldım. Yine dergide, yaban hayatı fotoğrafı yayımlanmış ve onlar için belgesel çekmiş (Wild Chronicles) ilk Türk olduğumu sanıyorum. Daha önce onların davetiyle Washington'daki merkezlerinde konuşmalar yaptım ve araştırma ve doğa koruma haberlerim yıllardır ABD National Geographic'in web sitesi, radyosu ve televizyonunda yayımlanıyor."
HAYVAN SEVGİSİ, ANNESİNİ KORKUTTU
Şekercioğlu'nun hayvanlara, özellikle de böceklere olan aşırı ilgisini ilk keşfedip bundan korkan ise annesi olmuş: "Hayvanları toplamaya çok erken yaşta başladım. Bulduğum çeşitli böcekleri, ağustos böceklerini, köstebekleri ve kertenkeleleri eve getirirdim. Annem, bundan endişelenip, altı yaşındayken beni psikiyatra götürmüştü." National Geographic'in 2011 yeni kaşifleri arasındaki tek Türk olan Şekercioğlu, kuşların soylarının tükenmesinin nedenlerini ve sonuçlarını küresel düzeyde araştırıyor ve gelişen dünyada elde ettiği bulguları Kars'ta kurduğu çevre derneği KuzeyDoğa aracılığıyla yerel tabanlı doğa koruma çalışmalarına uyguluyor. Araştırmalarıyla bu yüzyılın sonuna kadar tüm kuş türlerinin yüzde 25'inin tükenebileceğini belirleyen Şekercioğlu, bunun en önemli nedenini de doğal alanların yok olması ve küresel ısınmanın giderek artan etkisi olarak gösteriyor.
70 ÜLKE GEZDİ
Dürbününü elinden hiç bırakmadan ülkeden ülkeye dolaşarak kuş türlerini kayıt altına alan Şekercioğlu, Türkiye'den Costa Rika'ya, Etiyopya'dan Nepal'e kadar yaklaşık 70 ülkede tüm kuş türlerinin yüzde 55'ini gördü. Kuşların ekolojisi, koruma durumları, biyocoğrafyaları ve göçleri üzerine toplanmış birçok bilgiyi küresel çapta özel bir veritabanında topladı. Bu detaylı veritabanı kuş bilimcilere 10 binden fazla kuş türünün popülasyonlarının nerede ve nasıl azaldığı hakkında kuş bakışı bir bilgi veriyor. Çağan Hakkı Şekercioğlu'nun en büyük kaygısı ise tropik bölgelerdeki kuşlara yönelik riskin kimse tarafından önemsenmemesi: "Küresel ısınma arttıkça, tropik kuşlar daha serin ve nemli alanlar için çok daha yükseklere doğru bir arayışa geçiyor. Ben bunu 'yok olmaya giden yürüyen merdiven' olarak adlandırıyorum." Peki, kuşların yok olmasının zararları neler? Şekercioğlu, "Kuşlar yok olursa, sağlığımızı, yiyeceğimizi, paramızı ve kuşların ücretsiz sağladığı tüm ekosistem hizmetlerini kaybederiz," sözleriyle hepimizi uyarıyor.
PRENSES ANNE'DEN ÇEVRE ÖDÜLÜ ALDI
"Robert Kolej mezunuyum. Üniversiteyi burslu olarak 1993-1997 yıllarında Harvard'da okudum. Biyoloji ve antropoloji derecelerim var. Yine burslu olarak 1998-2003 arasında Stanford Üniversitesi Biyoloji Bölümü'nde ekoloji doktorası yaptım. 2003'te Kars'ta kuşların göçlerini araştırmaya karar verdim. 2005'ten bu yana Iğdır Aras Nehri ve Kars Kuyucuk Gölü'nde 30 binden fazla kuş halkaladık. Bölgede doğa koruma çalışmaları gerçekleştirmek için 2007'de KuzeyDoğa Derneği'ni kurdum. Her yıl ilkbahar ve sonbaharda iki kez ABD'den Kars'a geliyorum. Derneğimiz, Kars, Iğdır, Ardahan ve Ağrı'da çalışıyor. Kars Kuyucuk Gölü'ndeki halk tabanlı doğa koruma, araştırma ve ekoturizm çalışmalarım nedeniyle, 2008'de İngiltere Prensesi Anne'den, İngiltere'nin en büyük çevre ödülü olan Whitley Gold ödülünü aldım. Bu ödülün ardından, Kuyucuk Gölü'nü Doğu Anadolu'nun ilk Ramsar alanı seçtirdik, Türkiye'de kuşların üremesi için yapılan ilk adayı bu gölde yaptık ve 2009 Avrupa Seçkin Turizm Cenneti seçilmesini sağladık. Bu başarılarımızdan dolayı İngiltere Prensesi Anne, 1 Temmuz 2010'da Buckingham Sarayı'ndaki 60. doğumgünü partisine davet etti. Kendisine Kuyucuk'un sembolü olan angıt ördeğinin el yapımı tahta modeliyle Kars gravyeri verdim ve Kars'a davet ettim." (KuzeyDoğa Derneği'nin web sitesi: www.kuzeydoga.org.)
LİSANS TEZİNİ UGANDA'NIN KUŞLARI İÇİN YAZDI
"İlk araştırma bursumu 1995'te Harvard Üniversitesi'nde üçüncü sınıf öğrencisiyken, Uganda'nın kuşları üzerine lisans tezim için ABD Kaşifler Kulübü'nden (Explorers Club) aldım. Daha sonra da 1999'da öğrenci üye seçildim. 2009'da da uluslararası onur üyesi seçildim."
ÖDÜL TÖRENİ 23 HAZİRAN'DA WASHINGTON'DA
"Bu ödül nedeniyle, 19-25 Haziran arasında ABD'nin başkenti Washington DC'deki National Geographic Society merkezinde bir 'Kaşifler Haftası' ve ödül töreni düzenleniyor. Türkiye'den uçak dahil tüm masrafları National Geographic Society karşılıyor. Bir hafta boyunca onların merkezinde National Geographic'in 26 ayrı basın kuruluşunun temsilcileriyle tanışacağım, beraber ne gibi çalışmalar yapabileceğimizi görüşeceğiz ve dünyanın kuş çeşitliliğiyle yok olma tehditi altındaki kuş türlerinin korunmasıyla ilgili bir seminer vereceğim. Ödül töreninin yanı sıra 23 Haziran'da National Geographic ilk kez bir Kaşifler Gecesi ve Gala Yemeği düzenliyor. Bu geceyi, ünlü CNN sunucusu Wolf Blitzer sunacak."