Bin yıllık çini sanatını yedi yılda dünyaya sevdirdiler

Çini, sırlarla dolu bin yıllık bir el sanatı. 10 ayrı aşamadan geçerek formunu buluyor. Hamurunu oluşturmaktan deseninin çizimine, iğneleme ve fırınlamaya kadar her biri emek isteyen 10 titiz aşama. İznik'te 1700'lerin sonundan itibaren unutulan bu tarihi el sanatını günümüze taşımakla kalmayarak, her türlü objeye de yansıtan Anikya İznik Çini'nin kurucuları Sevinç Öztürk'le Nejla Anıl'ın, çiniyi yaşatmak istedikleri yüzey sınır tanımıyor. Kazakistan'ın başkenti Astana'da açılışı 16 Aralık'ta yapılacak olan Nur Camii'nin dış cephesinden Suudi Arabistanlı iş adamlarının hediyelik eşyalarına kadar portföyleri çok geniş. 2004'te çinilerin izinde yollarını birleştiren Sevinç Öztürk, şirketlerinin satış ve pazarlama, Nejla Anıl ise tasarım bölümünü üstlenmiş. Turizm kökenli Sevinç Öztürk'ün İznik'le tanışması, 24 yıl önce göl kenarındaki Darka Tatil Köyü ile olmuş. Bu tatil köyünün yedi yıl gönüllü olarak genel sekreterliğini yapan Öztürk, zamanla İznik çinilerinin neden yaşatılmadığını sorgulamaya başlamış. 2001'de Osmanlı'nın 700 yıllık ilk medresesi olan Süleymanpaşa Medresesi'nin restorasyonundan sonra medresenin içine kadın sanatçılar yerleştirerek, evlerinde çini bezeyen bu kadınların İznik'in ilk çiniciler çarşısını oluşturmasına aracı olmuş.
ÇİNİLERİ İZLEMEK DEĞİL, DOKUNMAK İSTEDİM
Tasarım işini üstlenen Nejla Anıl ise uzun yıllar reklam sektöründe çalışmış. 2000'de kendi firmasını kuran Anıl, çiniyle buluşmasını şöyle anlatıyor: "Bu sanata çok sevdalandım. 'Mimariden üçüncü boyuta, günlük objelere nasıl aktarabiliriz?' diye düşündüm. Çiniyi sadece duvarda görmek istemiyordum. Ben bu sanata dokunmalıydım. Bunun için önce masa, sehpa, nihale tasarladım. Kurumlar da kendini hatırlatmak istediği için tasarladığımız hediyelik objelerde hep fonksiyonellik öne çıkıyor." 2004'ten itibaren de İznik çinilerinin izinde Sevinç Öztürk'le ortaklık kuran Anıl, bu sanatı uygularken bir tarihi sorumluluk taşıdıklarının da bilincinde olduklarının altını çiziyor: "İznik'in tarihi desenlerini kullanırken formunu bozmadan yapmaya özen gösteriyoruz. Ama ne yazık ki bu sanatta da bozulmalar oluyor. İznik çini deseni söz konusu olduğunda Mimar Sinan Üniversitesi'nde desen teorisi dersi veren Timur Bilir'e göstermeden karar vermiyoruz. Çininin son çizimlerini hocamız yapıyor." Öztürk, bazı projeler için kurumlardan son dakikada haber geldiğini ve işleri hep çok kısa sürede teslim etmek zorunda kaldıklarını anlatıyor: "Henüz ortada bir şey yokken, biz uluslararası bir projeyle ilgili düşünmeye başladığımızda talep de kurumlardan geliyor. Türkiye'de kurumsal hediyeliği kabul ettirmek çok zor. Bunu üçüncü boyuta taşıma nedenimiz de bu. Kurumlara, 'Geleceğin antikası İznik çinisini hediye verirseniz, onun anlamını artırırsınız,' diye anlatıyoruz. Onlar da artık bunun önemini fark etti."
NATO LİDERLERİNE HEDİYE HAZIRLADILAR
Anikya İznik Çini bünyesinde yılda binden fazla projeye imza atılıyor. 2004'te İstanbul'da gerçekleştirilen Dünya NATO Zirvesi'nde 150 dünya lideri ve eşine sunulan hediyelik objelerde de yine onların imzası var. Dünya liderleri için kitap ayracı ve zarf açacakları, eşleri için çinili kolye uçları yapmışlar. Bugün dünyanın her yerinde 350 binden fazla çinili hediyeleri var.
KUVARS ENERJİ VERİYOR
Nejla Anıl, çininin ham maddesi olan kuvarsın enerji ve huzur verici özelliğini hatırlatıyor: "Çinide yüzde 80 kuvars kullanılıyor. Bunu üzerimizde taşıdığımızda ya da elimizi sürdüğümüzde, bize pozitif enerji veriyor. Kuvarsa dokunduğunuz zaman bunu hissediyorsunuz. Aynı şekilde duvarlarda gördüğünüzde de aynı rahatlatıcı etkiyi yaratıyor. Bu nedenle dekoratif olarak birçok alanda kullanabiliyorsunuz."
NUR CAMİİ DE ÇİNİYLE BULUŞTU
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in başkent Astana'da yaptırdığı Nur Camii'nin dış yüzeyine de İznik çinisi kaplanıyor. Bursa'daki Yeşil Türbe'nin restorasyonunda uygulanan ve -50 dereceye dayanıklı bu çiniler, açılışı 16 Aralık'ta gerçekleştirilecek Nur Camii'nin de de yaşayacak.
RAFİNERİ ANISINA PLAKET YAPILDI
Geçtiğimiz salı günü İzmir'in Aliağa ilçesinde Başbakan Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in temelini birlikte attıkları Petkim Star Rafinerisi'nin temel atma töreninde, iki devlet adamına hediye edilen İznik çinili plaket de Anikya tasarımı. Üzerinde İzmir'in Saat Kulesi ile Bakü'nün Kız Kulesi'nin resmedildiği el yapımı bu özel plaketin alt zemininde ise Petkim Aliağa tesisinin silüeti var.
KOLYE UCUNDAN KRAVAT İĞNESİNE
İznik çinileri kolye, küpe, yüzük, kravat iğnesi, kol düğmeleri, anahtarlık ve kitap ayracı gibi aksesuarlara da yansıtılıyor. Renkler ise daha çok turkuvaz, kobalt, yeşil, kırmızı ve mangan moru. Timur dönemine kadar giden, padişah kaftanlarında kendini gösteren ve üçüncü gözü temsil eden çintemaniyle lale desenleri, en çok tercih edilen semboller arasında yer alıyor.