Unutulmayacak bir ressam

Üsküdarlı ressam Cevat Göktengiz, unutulmayacak bir ressam. Bunda resimleri kadar çocuklarının da payı büyük. Bizim de kendisine özel ilgimizin nedeni, oğlu oldu. Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi ile ilgili 18 Mart'ta SABAH'ta yayımlanan 'Sinekli Bakkal'ın İlhamı Üsküdar'dan' haberi üzerine Cevat Göktengiz'in oğlu Ruhi Göktengiz gazetemizi aradı. Babasının ansiklopedide neden yer almadığını sorunca, önce biraz şaşırdım, sonra da evlerine konuk olup babasının hikayesini bizzat ondan dinlemek istedim. Neyse ki Üsküdarlı Cevat Bey, ansiklopediye girmişti. Ancak yaygın bilinen ismi Üsküdarlı Cevat olarak değil, Cevat Göktengiz Üsküdarlı olarak alındığından gözümüzden kaçmış, haberde verilen örnek isimler arasında yer almamıştı. Eksikliği bir nebze gidermek için yanıma ansiklopediyi de alıp kapılarını çaldım. 85 yaşındaki Ruhi Göktengiz, eşi Sevim Hanım ve ablası Mualla Biberoğlu'yla birlikte yaşıyor. İş Bankası Müdürlüğü'nden emekli. Babasını kaybettiklerinde o henüz dokuz yaşındaymış. Cenazeyi bugün gibi hatırladığını söylüyor: "Babam Üsküdar'da çok sevilen bir kişiydi. Bu yüzden cenazeye tüm Üsküdar katılmıştı." Evde salonun duvarlarını Göktengiz'in tabloları süslüyor. Çocukları, her birinin yapıldığı yeri ve hikayesini anlatıyor. Örneğin biri Yemen'de bir kalenin resmi, diğeri Üsküdar'daki baba yadigarı evlerinin bir sofasının...
RESSAMLIĞI SAYESİNDE KURTULDU
Ressam Göktengiz, yaşadığı kuşak için çok şey ifade ediyor. Hoca Ali Rıza'nın öğrencisi olan asker ressamlardan biri. Eserleri İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Askeri Müze, Milli Kütüphane, Maliye Bakanlığı, İş Bankası, Halk Bank ve özel koleksiyonlarda yer alıyor, sanat tarihçileri onu suluboyanın öncüsü olarak anıyor. Saray mabeyncisi bir dedenin torunu, telgraf memuru bir babanın oğlu ve kuşaklardır Üsküdarlı. Kuleli Askeri İdadisi'ni bitirdikten sonra girdiği Harbiye'yi 1892'de teğmen rütbesiyle bitirip Edirne'ye atanıyor. O sırada Yunan Savaşı'nda esir düşüyor. Ancak Ruhi Bey'in hatırladığı anılara göre ressamlığı sayesinde serbest kalıyor. İzmir ve Yemen'de tarihi ve doğa manzaralarını resmediyor. 1909'da Osmanlı Ressamlar Cemiyeti'nin kuruluşuna destek veren ressam, 1918'den sonra Kuleli Askeri ve Çamlıca Kız Liseleri'nde resim öğretmenliği yapıyor. 1930'lu yıllarda Galatasaray'daki sergilerin yanı sıra 1918'de Büyükada tablosuyla Viyana Sergisi'ne katılmış. Ruhi Göktengiz, "Babam sadece ressam değildi. Onu kuşağındaki ressamlardan ayıran da bu. Üsküdar Musiki Cemiyeti kurucuları arasında. Çok güzel keman çalardı. Hatta annemin anlattığına göre gençliğinde cambazlığa dahi merak salmış. İp üstünde yürüyerek keman çalarmış," diyor. Göktengiz, ağırlıklı olarak manzara resmi yapmış. Ama portreleri de önemli. Bunların aralarında otoportreleri ve Hoca Ali Rıza gibi dönemin ressamlarının portreleri var. Göktengiz eşi Makbule Hanım'la kızı Mualla Hanım'ın portrelerini de yapmış. Ancak bu resimler hiçbir yerde sergilenmemiş, halen de gizli. Mualla Hanım bunun sebebini, "Kendini teşhir ediyor derler, uygun olmaz," sözleriyle açıklıyor ve bize bile resimlerin fotoğrafını çektirmiyor. Ruhi Göktengiz babası için, "Babam olduğu için değil, tanınması gereken bir sanatçı olduğu için bahsediyoruz," diyor.
ESERLERİ KİTA P OLDU
Ressamın eserleri son olarak 1991'de Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi'ndeki sergide yer aldı. Galerimart tarafından da Üsküdarlı Cevat (1875-1939) sergisi düzenlendi ve kitabı yayımlandı. Sanat tarihçisi Gül Sarıdikmen'in yazdığı Üsküdarlı Cevat kitabında, sanatçının yaşam öyküsü ve sanatı, 80 kadar eseri ve fotoğrafları var.
AZİZ NESİN'İN DE HOCASIYDI
Aziz Nesin, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez adlı anı kitabında, ressam Cevat Göktengiz'in Kuleli Askeri Lisesi'ndeyken hocası olduğunu anlatıyor. Cevat Göktengiz'in kendilerine savaşın anlamsızlığını anlatan Batı Cephesi'nde Yeni Bir Şey Yok adlı romanı mutlaka okumaları gerektiğini öğütlediğini, böyle bir önerinin askeri okuldaki bir öğrenci için ayrıca önem taşıdığını söyleyen yazar, "Ressam olmak için her zaman devamlı çizin ne görüyorsanız çizin derdi, bense yazdım, hep ne gördüysem yazdım," diyerek yazarlığının üzerinde Cevat Göktengiz'in büyük bir etkisi olduğunu belirtiyor.