Bahşiş vermek zorunda mıyız?

Turizm sektörü zor iş. Bir insanı yüzde 100 memnun etmek hiç de kolay değil. Elbette bir restorana ya da otele gittiğimizde şımartılmak, ödediğimiz hizmetin karşılığını almak istiyoruz... Peki ama aldığımız servisin karşılığını ödüyor muyuz? Çoğunluğu asgari ücretle çalışan ve bizi memnun etmek için koşturan servis elemanlarının emeğinin hakkını veriyor muyuz? Girizgahtan da anlayacağınız üzere bu hafta bahşiş meselesini masaya yatırıyoruz...
Biz bahşiş meselesini masaya yatırıyoruz ama acaba siz masaya ne kadar bahşiş bırakıyorsunuz?
Ülkemizde bahşiş konusu çözülemeyen denklem misali... Kimileri restorana ya da bara girdiği an bahşişi dağıtmaya başlıyor (bunun nedeni daha iyi hizmet almak, bazen de yan masalara caka satmak), kimi ise yüzlerce lira hesap ödediği mekanda iyi hizmet almasına rağmen 10-20 TL bahşiş bırakıyor.
2013 yılında madalyonun diğer yüzünü deneyimlemek için takmıştım önlüğümü ve Etiler Günaydın Steakhouse'ta bir günlük de olsa garsonluk yapmıştım. Mutfakla masalar arasında koşuşturmaktan deyim yerindeyse ayaklarıma kara sular inmişti. Sonuç mu? 600 liralık hesap ödeyen bir masa 20 lira bahşişi uygun görmüştü. Öte yandan Azeri bir müşteri bin dolar bahşiş saçmaktan geri kalmamıştı.
BAHŞİŞİ KESEBİLİRSİNİZ
Asgari ücret alan ve size tüm güler yüzlülüğü ile en iyi servisi veren garsona bahşiş bırakmamak birçok ülkede ayıp karşılanır. Ve ayıptır! Bir de o mekana tekrar gidecekseniz bu kez bir protestoyla karşılaşma riskiniz yüksektir, benden uyarması...
"Ben aynı mekana gitmem" diyorsanız da sizi vicdanınızla başbaşa bırakıyorum. Ama servisten memnun kalmadıysanız da bahşişi kesmek size kalmış bir durum.
Zaman zaman müşteriler restoranda garsona geç gelen yemeği sorduklarında ters tavırla karşılaştıklarını belirtiyor. Kimse restorana azar işitmek için gitmiyor. Bu tarz bir durumda bahşişten keserek tepkinizi gösterebilirsiniz ve göstermelisiniz.
YÜZDE KAÇ BIRAKILMALI?
ABD ve Avrupa'daki birçok ülkede servis ücreti hesaba dahil ediliyor. Çünkü servisin de tıpkı yemek gibi bir bedeli var. Ama ülkemizde çoğu restoran servis ücreti almıyor ve memnuniyete bağlı olarak bahşişi müşterinin kararına bırakıyor.
Elbette hiç memnun olmadığınız bir servisten bahşişi kesmek size kalmış bir durum. Tam tersi iyi servis aldığınız bir mekanda ise bahşiş bırakmamak 'ayıp' karşılanacak bir durum. Bizdeki normal bahşiş oranı hesabın yüzde 10'u kadar. Fine dining restoranlarda bu oran yüzde 15-20'lere kadar çıkabiliyor. Ancak işletmeler ve servis elemanlarıyla konuştuğumuzda ya bahşişin yüzde 5-7 ile sınırlı olduğunu ya da kimi müşterilerin işi abarttığını öğreniyorum.
Bugüne kadar gittiğim, sevdiğim mekanlarda tanıdığım bütün garsonlara "Hiç yemeye tükürdüğünüz oldu mu?" diye sormuşumdur... Kimi yanıtlar "Arada düşündüm ama imkansız" şeklinde oluyor. Sonuçta yemeyi mutfak ekibi hazırlayıp garsona veriyor ve yemek masaya gelene kadar bu tarz bir eylem özellikle fine dining mekanlarda imkansız... Zira etrafta kameralar ve restoran şefleri var.
Yine de kimi müşterilerin taleplerini ve hakaretlerini dinleyince neden böyle düşündüklerine de hak vermiyor değilim.
Kaya Demirer, TURYID Başkanı, Frankie'nin sahibi
Fazla ilgi için çok verenler de var
"ABD'de ve Avrupa'nın gastronomi kültürü gelişmiş birçok ülkesinde servis ücreti, menüden başlayarak hesap pusulası ve kredi kartı slibinde kendini hatırlatan bir konu. Yani bizdeki tanımından uzaklaşan ve neredeyse bir zorunluluk algısı yaratan bir ücret şekli.

Türkiye'de ise bu ödeme, zorunlu ücret algısından hâlâ çok uzakta. Berber çırağına, otelde valiz taşıyan komiye verilen bahşiş konumuna yakın. Yemeği ve servisiyle rüştünü ispatlamış, marka olarak kendine yer edinmiş mekanlarda bu konuya aynı tarzda yaklaşıp servis personelinin beklentisini karşılamayan müşteriler bir sonraki ziyaretlerinde aynı hizmeti alamayabilir, pasif protesto ile karşılaşabilirler.
Memnun olunan servisin karşılığının hesabın yüzde 10'undan az olmaması gerektiğini düşünüyorum. Memnun olunmayan hizmetlerde ise mutlaka tepki gösterilmesi ve servis ücreti ödenmemesinden yana takdir hakkının kullanılması gerektiğinin de altını çizmek istiyorum. Görgü kuralları çerçevesinde hesabın yüzde 10'u kadar bahşiş bırakmak kabul gören bir orandır. Maalesef ülkemizde yüzde 6-7 civarında bir ortalama olduğu duyumlarımız arasında. Diğer yandan hesap kadar bahşiş veren, mekana girer girmez önüne gelenin cebini doldurmaya başlayan müşterilere de az da olsa rastlıyoruz. Bunların amacı da maalesef mekanlarda orantısız, abartılı ilgi ve alaka görmek."
Kutuya para atana hızlı hizmet
Bahşiş adabı 17. yüzyıl İngilteresi'ne dayanıyor. O dönemdeki pub'larda üzerinde "To Insure Promptitude" (Dakikliği Garantilemek İçin) yazan kutular bulunuyordu. Baş harflerinden oluşan, bahşiş anlamına gelen 'tip' uygulaması da yine bu dönemde başladı. Bu kutulara para atanlar daha hızlı hizmet alıyordu. Bu uygulama daha sonra tüm Avrupa'da ve ardından Avrupa'ya seyahate giden Amerikalılar arasında yayıldı.
Bahşiş konusu kulak ardı edilecek bir mevzu değil aslında. Öyle ki yabancı bir ülkeye gitmeden orada ne kadar bahşiş bırakıldığını bilmek gerekiyor. Elbette servis ücreti hesaba dahil mi diye de kontrol etmek şart. Bizdeki restoranların büyük bir çoğunluğu servis ücretini hesaba dahil etmiyor ama otellerde, özellikle oda servisinde tersi durum söz konusu.
Türkiye: Normali hesabın yüzde 10'u kadar bahşiş bırakmak. Elbette memnuniyete göre bu oranı azaltmak ya da çoğaltmak elinizde.
İtalya: Çoğunlukla servis bedeli hesaba dahil, değilse de normali yüzde 10.
ABD: Bahşiş konusuna önem veren ülkelerin başında ABD geliyor. Az bahşiş bıraktığınızda garson size "Neyi beğenmediniz?" diye sorarsa şaşırmayın. Servis kalitesine göre bahşiş oranı yüzde 15 ile 20 arasında değişir. Servis bedeli alınan işletmelerde dahi bahşiş bırakmak adettendir.
BIRAKMAK HOŞ KARŞILANMAZ
Japonya, Çin gibi ülkelerde ise bahşiş bırakmak hoş karşılanmaz. İşletmeler çalışanlarına gerekli ücreti ödediği için bahşişe gerek duymaz. Buralarda bahşiş bırakmak görgüsüzlük olarak nitelendirilebilir.
Türkiye'de bahşiş oranları dengesiz
Barış Tansever, Sunset'in sahibi
"Türkler bahşiş konusunda dengesiz olabiliyorlar. Mesela iyi bir restoranda, etrafında onu mutlu etmek için pervane olan garsona iki saatlik hizmet sonucunda 50 TL bahşiş veren kişi kendini çok bonkör zannedebilir. Ama arabasını alırken de valeye 50 TL verir. Yurtdışında yüzde 20 servis bedeli eklenen hesaba bir yüzde 20 daha eklerken gıkını çıkartmazken Türkiye'deki garsona yüzde 10 bahşişi zor bırakır."
ŞURADAN BURADAN

GEZİN
Türkiye'nin bağımsız sanat projesi Mamut Art Project, beşinci yılında yoluna devam ediyor. Bağımsız, genç sanatçılara özel, ulaşılabilir sanatı ziyaretçilerine sunmayı amaçlayan Mamut Art Project, Akkök Holding'in ana sponsorluğunda 26-30 Nisan tarihleri arasında Küçükçiftlik Park'ta gerçekleşecek. Projede bu yıl resim, video, heykel, fotoğraf, yerleştirme, dijital, kolaj, grafiti ve performans gibi alanların dışında oyun sanatı (game art), dokuma sanatı (yarn art), gif ve çizgi roman gibi farklı disiplinler ve türler de yer alacak
Akkök Yönetim Kurulu Başkanı Ali Raif Dinçkök, Sarkis, sanat danışmanı Elif Beyoğlu gibi isimlerden oluşan jüri bin başvuru arasından 50 sanatçıyı seçti. O halde bu iş kaçmaz diyor ve herkesi çağdaş sanatı yakından incelemeye davet ediyoruz.

TADIN
Geçen akşam St. Regis Oteli'nin roof'undaki Spago restoranda Ebru Erke ev sahipliğinde, Murat Bozok'un şefliğinde Egemden zeytinyağı ile hazırlanan Girit ezmesi, pırasalı dil balığı gibi lezzetler yeme fırsatı bulduk. Siz de keşfedebilir, farklı tarifler deneyebilirsiniz...

EĞLENİN
Haydi Balkan ezgilerine... Bizim oralardan diye demiyorum çok eğleneceğinizin garantisini veriyorum. 28 Nisan'da Zorlu PSM'de Balkan Ateşi-Shantel&Bucovina Orkestrası sahne alacak. Eğlenelim, kıpır kıpır edelim diyorsanız bu etkinlik kaçmaz.