Şimdi dijital eserler zamanı

Christie's müzayede evi iki gün önce dijital sanatçı Beeple'ın bir kripto sanat eserini ilk kez açık artırmaya çıkardı. 11 Mart'a kadar sürecek olan açık artırmaya gösterilen ilgi, blockchain teknolojisinin sanatın geleceğini şekillendirecek en önemli unsurlardan biri olacağını gözler önüne serdi. Sanat dünyası şu sıralar tam da bunu tartışıyor. Dile kolay, bir yılda 220 milyon dolarlık hacme ulaşan bir sistemden banhsediyoruz. Biz de dijital sanatçı ve sanat tarihçisi Hakan Yılmaz ile bu konu üzerine sohbet ettik. 36 yaşındaki sanatçı 2019'da Contemporary Istanbul'da dijital heykeliyle yer almıştı. Pandemi döneminde de dijital sanatın ulaşılabilir ve erişilebilir olması üzerine De Artrium adlı bir proje geliştirdi.

- Kripto sanat neden bu kadar ses getiren bir konuya dönüştü?
- Dijital eserler birkaç farklı formatta olabiliyor. Fotoğraflar, dijital çizimler, hareket eden videolar, grafikler gibi... Kripto sanat öncesinde de dijital eserler satılıyor muydu? Satılıyordu. Ama şöyle bir sorun vardı. Geleneksel sanatta bir sanat eserini sanat eseri yapan iki önemli unsur vardır: Biricik ve ölümsüz olması. Dijital sanat eserleri biricik değillerdi çünkü klonlanabilir, kopyalanabilir, taşınabilir, kesilip biçilebilir bir durumdaydı. Ölümsüzlüğe gelince... Dijital eserler, Vimeo ve YouTube ve benzeri video sitelerinde yayınlanabiliyordu. Fakat bu siteler gelecekte sunucularını kapatmama sözünü veremediği için eser de ölümsüz olamıyordu.
- Kripto sanat bunu nasıl çözdü?
- Nifty Gateway adlı sitenin sahibi dahi ikizler, dijital eserleri Blockchain teknolojisi ile biricikleştirebildi. Örneğin bir video eseriniz var, o eseri sisteme yüklediğinizde eserin meta koduna bu eserin sahibini, yapım yılını ve satış kayıtlarını işleyebiliyorlar. İkinci konuya gelirsek, bir dijital eser eskiden herhangi bir hard diskte saklanıyordu. Hard diskin başına bir şey geldiğinde eseriniz de sonsuza kadar kayboluyordu. Oysa ki Blockchain teknolojisi tek merkezli olmadığı için, basit bir şekilde anlatırsak, bir video eserinin her bir parçasını dünyanın başka başka yerlerindeki bilgisayarlarda saklıyor. Siz eseri görmek istediğinizde bu parçalar tekrar birleşiyor. Böylelikle video yok edilemez oluyor.

- Bunu dijital sanat alanında bir devrim olarak kabul edebilir miyiz?
- Bu teknoloji sayesinde dijital eserler koleksiyonu yapılabilir duruma geldi. Koleksiyonerler bu eserleri açık artırma ile alabiliyor, dijital ortamlarda sergileyebiliyor ve tekrar satabiliyorlar. Bir yatırım objesine dönüştü.
- Kripto sanat eserlerine nasıl değer biçiliyor? Sanatçı Murat Pak'ın 1 milyon dolara yakın para kazandığı biliniyor...
- Geleneksel sanat eserlerinden farkı yok. Çok güzel ve tek bir eser var, açık artırmaya çıkarılıyor. Dünyada binlerce insan o eseri almak istiyor ve bu yüzden de fiyatı giderek artıyor. Fiyatlar 350 bin dolara kadar çıkabiliyor. Murat Pak da dijital sanat dünyasındaki önemli isimlerden biri. Bu arada değinmeden geçmek istemiyorum. Tüm dünyadaki en iyi dijital sanatçıları saymamı isteseniz ilk 10'a beş Türk sanatçı girer. Refik Anadol, Memo Akten, Murat Pak, Can Büyükberber ve Okan Uçkun.
- Christie's Müzayede Evi'nin bir kripto eseri açık artırmaya çıkarması neyin ilk adımları?
- Aslında dijital devrim bir süredir kapımızın önünde bekliyordu. Ama biz mesafeliydik. "Dijital toplantılar fiziksel buluşmalar gibi, görüntülü konuşmak yanına gidip konuşmak gibi olmaz" diyorduk. Pandemiyle birlikte dışarı çıkamaz olduk, sergilere, müzayedelere gidemedik. Dijital devrim kapıdan tekmeyle girmiş oldu. Tam o dönemde kripto sanat mühendisleri organize oldular, konuyu alevlendirdiler. Sanatçıları, koleksiyonerleri çekmeyi başardılar. Ve burası sanat endüstrisindeki en hareketli alana dönüşüverdi. Dolayısıyla geleneksel müzayedeevleri de konuya uzak kalmak istemediler. Çünkü ticari karşılığı çok yüksek.

- Christie's'de Beeple'ın Everydays: The First 5000 Days adlı eserinin seçilmesinin özel bir nedeni var mı?
- Beeple, kripto sanat bu kadar popüler olmadan önce de o alana çalışıyordu. Eserlerini dijital paralarla satıyordu. Öncü isimlerden biri. Vizyoner bir sanatçı. Elbette o dünyadaki en popüler isimlerden biri olması da seçilmesine neden oldu.
- Sizce bu açık artırmanın sonucunda bizi şaşırtacak bir rakam ortaya çıkar mı?
- Tüm dünyanın gözlerinin dijital sanata dönmesini sağlayacak bir rakam çıkacağını düşünüyorum. Ama asıl büyük star, orayı kasıp kavuracak isim Okan Uçkun olacak. Önümüzdeki dönemde eserleri açık artırmaya çıkacak. Takip edilmesi gereken bir isim.
- Dijital eserler sergilenme açısından da pratikler değil mi?
- Dijital eserler sergilenme biçimi olarak da oldukça pratikler. Evinizde herhangi bir ekranda sonsuz tane eseri oynatabiliyorsunuz. Hacim olarak da bir tane tablo boyutunda sonsuz tane tablonuz olabiliyor. Geleneksel eserlerden bir diğer farkı da dinamik olmaları. Her baktığınızda yeni bir şey görebiliyorsunuz. Bu arada bu hafta dijital eserleri Blockchain teknolojisi ile satan şirketlerden SuperRare şöyle bir hizmet vermeye başladı. Bir dijital eser satın aldığınızda size yaklaşık bir A3 kağıdı büyüklüğünde, üzerinde ekranı, içinde bilgisayarcığı olan ve fişe taktığınızda aldığınız eserleri izleyebildiğiniz bir ekran yolluyorlar. Aslında küçük bir dijital tablo bu.

BİNLERCE HAMBURGER YAPMAYA DENK
- Dijital sanatçılar arasında kripto art sistemine girmekte tereddüt edenler var mı?
- Bir eseri blockchain teknolojisi ile kripto sanat dünyasına indirmek ekolojik olarak sıkıntılı bir durum. Yaklaşık 250 futbol stadyumunun ışıklarını aynı anda açık olması, binlerce hamburger yapacak kadar elektrik harcamak gibi inanılmaz korkunç bir ekolojik sonucu var. Bir de para aklama alanı olduğu iddiası var. Bir sanat tarihçisi olarak sanatın, dünyanın en gelişmiş para aklama ortamı olduğunu söyeyebilirim. Para aklamada en iyi yollardan biri de Blockchain. Ama sanatçılar, satışları prosedüre uygun gerçekleştiriyor.
TAKİP EDİN
Kripto sanat siteleri: Nefty Gateway, SuperRare ve Rareable
En iyi Türk dijital sanatçılar: Refik Anadol, Memo Akten, Murat Pak, Can Büyükberber ve Okan Uçkun.