21 yıl sonra en büyük toplu mezar

Bosna Hersek'in Tomaşitsa köyündeki toplu mezarda iki aydır devam eden kazılar sonucunda 397 sivile ait cesete ulaşıldı. Aynı bölgede 2004 ve 2006 yıllarında bulunan 409 cesetle birlikte, Bosna Savaşı sırasında Sırplar tarafından katledilen 806 sivile ait ceset ortaya çıkarılmış oldu. Daha önce ortaya çıkarılan Kara Zirve yerleşkesindeki 629 ceset ülkenin en büyük toplu mezarıydı. Bosna Hersek Savcılığı'nın yönetiminde, kazı çalışmalarını yürüten Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsü (INO) Sözcüsü Leyla Çengiç, ulaşılan sayı itibarıyla Tomaşitsa'daki toplu mezarın, Bosna Hersek'teki en büyük toplu mezar olduğunu söyledi. Çengiç, 2 aydır devam eden kazı çalışmalarında 397 cesede ulaşıldığını, bunlardan 247'sinin bütün cesetler olduğunu diğerlerinin ise parçalanmış halde olduklarını ifade etti. Çengiç, birçok cesedin üzerinden kimlik çıktığını belirterek, şunları kaydetti: "Rahatlıkla söyleyebiliriz ki cesetler, savaşta Priyedor'da ve civar köylerinde yaşayan sivillere ait. Burada bulunan cesetler, şehir merkezinin yanı sıra Rizvanoviç, Çarakovo, Sredice, Bişçani köylerinde yaşayan Hırvat ve Boşnak sivillerin cesetleri. Tomaşitsa'daki bu toplu mezar, Bosna Hersek'te bugüne kadar tespit edilen en büyük toplu mezar."
BİN KİŞİ DAHA ARANIYOR
Aynı bölgede, 2004 ve 2006'daki kazılarda 409 ceset çıkarıldığını hatırlatan Çengiç, buradaki sivillerin hepsinin katledildikleri zaman önce Tomaşitsa'daki toplu mezara gömüldüğünü ancak daha sonra bunların bir kısmının, izlerinin sürülmesini ve bulunmalarını engellemek amacıyla yakındaki Yakarina Kosa yerleşkesine taşındığını söyledi. Priyedor kentinde katledilen birçok sivilin cesedinin halen kayıp olduğunu kaydeden Çengiç, INO verilerine göre, Priyedor'da katledilen ve cesedine hala ulaşılamayan bin ila bin 200 kişinin bulunduğunu dile getirdi. Uluslararası Kayıp Kişiler Komisyonunun (ICMP) 6 antropoloğunun da kazı çalışmalarına katıldığını söyleyen Çengiç, Priyedor Emniyet Müdürlüğü kriminal polisleri, INO bünyesindeki adli tıp uzmanları, savcılık yetkilileri nezaretinde sürdürülen kazı çalışmalarının önce kepçeler yardımıyla ardından elle yapıldığını ifade etti. Yaklaşık 3 dekarda yürütülen kazı çalışmalarının daha da genişletilmesi beklenirken, çalışmalara katılan kepçelerin civardaki ormanlık bölgede yeni kazılar yaptığı ve yeni toplu mezarlar aradığı gözlendi. Çengiç, toplu mezarlara gömülen cesetlerin, genellikle 5 ila 10 metre derinlikte bulunduğunu belirtirken, "Biz bu bölgede daha çok kurbana ait ceset olabileceğini düşünüyoruz. Burada cesetlerine ulaştığımız kişiler, 1992'de Sırplar tarafından evlerinde ve esir tutuldukları toplama kamplarında katledilen Boşnak ve Hırvat siviller" diye konuştu.
ANIT TALEP EDİLİYOR
Tomaşitsa'da bulunan toplu mezarı ziyaret edenler, katledilen akrabaları anısına bir anıt yapılmasını istiyor. Una-Sana Kantonu (USK) Savaşın Sivil Kurbanları Derneği'nin inisiyatifiyle 9 sivil toplum kuruluşun katıldığı ziyaret kapsamında, USK Engelliler Deneği ve Birliği Koordinasyon Kurulu Sözcüsü Enes Alibegoviç, bu yeri ziyaret etmenin kendilerinin görevi olduğunu söyledi. Alibegoviç, burada yaşananların hiçbir zaman unutulmaması gerektiğine vurgu yaparak, "Bu ziyaretimizle burada bulunan toplu mezarın her yıl ziyaret edilmesini geleneksel hale getirmek istiyoruz. Aynı zamanda, gerek yerel gerekse devlet düzeyindeki yöneticilerden, burada bir anıt yaptırılmasını talep ediyoruz" dedi. Başkan Yusmir Alibabiç de savaşta sevdiklerini kaybeden ve aradan geçen 20 yıla rağmen kaybettikleri yakınlarının cesetlerine dahi ulaşamadıklarını söyledi. Bosna Hersek Savcılığı yetkililerinden alınan bilgiye göre, mezardan hergün ortalama 15 ceset çıkarılıyor. Cesetlerin yanı sıra, saat, gözlük, çakmak, tabaka, ayakkabı gibi birçok kişisel eşya da gün içerisinde mezarlardan çıkarılıp, kayda geçiliyor.
16 SIRP'A 230 YIL CEZA
INO raporlarına göre, 1991-1995 yılları arasında Priyedor'da, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 Boşnak öldürüldü. Bugüne kadar tespit edilen toplu mezarlarda, 2 bine yakın kişinin cesedine ulaşıldığı belirtiliyor. Priyedor'da işlenen katliamlar nedeniyle Lahey'deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), 16 Sırp'a toplam 230 yıl hapis cezası vermişti. AA