Cenevre'den tarihi anlaşma çıktı

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya'nın oluşturduğu P5+1 ülkeleri arasında gerçekleşen Cenevre müzakereleri dün sabaha karşı varılan tarihi anlaşmayla sona erdi. Tahran'ın nükleer programının masaya yatırıldığı müzakerelerde, 6 aylık geçici bir anlaşma üzerinde anlaşıldı. Buna göre İran nükleer programından taviz verecek ve bu konuda şeffaflık açılımında bulunacak. Başta ABD ve Avrupa devletleri olmak üzere uluslararası kamuoyu da İran'a uyguladığı ekonomik yaptırımları gevşetecek.

KRİTİK URANYUM KARARI
Cenevre görüşmelerinin 3'üncü ayağı 20 Kasım'da AB Dış İlişkiler Komiseri Catherine Ashton ve İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif'in katılımıyla başladı. 3 gün sürmesi planlanan görüşmelerden bir sonuç çıkmayınca cuma günü Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, cumartesi günü de ABD, İngiltere, Fransa, Çin ve Almanya dışişleri bakanları Cenevre'ye geldi. Aynı akşam kapalı kapılar ardından başlayan görüşmeler pazar sabahı 04:30 sularında sona erdi. Varılan anlaşmaya göre;
İran tarafı elektrik üretimi için yeterli bir olan yüzde 5 oranının üzerindeki zenginleştirme faaliyetlerini durdurmayı kabul etti. Ayrıca elinde bulunan yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum stoklarının saflığını da azaltacak.
Ülkedeki uranyum santrifüjü üretimi sonlandırılacak ve Fransa'nın ısrarla hakkında önlem almak istediği Arak nükleer merkezi faaliyetine son verecek.

7 MİLYAR DOLAR GETİRİ
İran, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun göndereceği uzman ekiplerin nükleer faaliyet alanlarına serbest giriş-çıkışına izin verecek. Bu sayede uluslararası kamuoyu İran'ın nükleer silah üretip üretmediğinden haberdar olacak.
İran ise verdiği bu tavizler karşılığında uzun yıllardır uygulanan ekonomik yaptırımlar ve ambargoların gevşetilmesiyle bir nebze olsun nefes alacak. Beyaz Saray'ın açıkladığı metinde kontrollü, geçici, geri çekilebilir ve sınırlı bir rahatlatma gerçekleşeceği kaydediliyor. Fakat bu sınırlı rahatlatmanın dahi İran'a getirisi 7 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
Tahran'a uygulanan petrol ambargosunda bir gevşeme olmayacak. Fakat altın, değerli metaller, petrokimya ve otomotiv sektörlerinde çeşitli kısıtlamalar kaldırılacak. Fakat uzmanlar, İran'ın asıl gelir kaybının petrol sektöründe yaşandığına işaret ediyor. Petrol ihracatına vurulan darbe dolayısıyla İran her ay ortalama 5 milyar dolar gelir kaybına uğruyor.

DEVAM EDEN YAPTIRIMLAR
İran'ın yurtdışında bulunan 100 milyar dolar değerindeki varlıkları erişime kapalı ya da kısıtlı olmaya devam edecek. İran Merkez Bankası'nın da aralarında bulunduğu 20 kadar bankanın uluslararası piyasalardaki kısıtlamaları da sürecek. Uluslararası camia bu haliyle, Cenevre müzakerelerine "tarihi bir fırsat" ve "güvenliği bir geleceğe doğru atılmış ilk adım" gözüyle bakıyor. İran'ın 6 ay sürecek bu geçici anlaşmada üzerine düşeni yerine getirmesi halinde ekonomik yaptırımların çok daha fazla hafifletileceği, Tahran'ın uluslararası arenadaki yalnızlığının azalacağı ifade ediliyor.

Rusya, Çin ve Fransa'dan kazanç yorumu
Reform yanlısı yapısıyla tanınan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani "Dünyadaki büyük güçler İran'ın nükleer faaliyet hakkını resmen tanıdı. Uranyum zenginleştirme ve nükleer faaliyetler devam edecek. Dünya, İran halkına saygı duymanın olumlu sonuç getireceğini, yaptırımın ve tehditlerin hiçbir işlevi olmadığını hissetti" ifadelerini kullandı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Cenevre'den çıkan sonuç herkes için bir kazançtır" dedi.
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande'ın yorumu, "Dün gece varılan geçici anlaşma doğru yolda atılmış bir adımdır. İran'ın askeri nükleer programını durdurmaya, dolayısıyla ilişkilerimizin normalleşmesine yönelik bir adımdır" şeklinde oldu.
Memnuniyetini yazılı bir açıklama ile duyuran Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban ki Moon tarafları gerçekleştirdikleri tarihi müzakerelerden dolayı tebrik etti. Ban, müzakereleri "Tarihi bir anlaşma, İran halkı ile Ortadoğu ve diğer uluslar için yeni bir başlangıç" olarak değerlendirdi.
Çin yönetimi de anlaşmadan duyduğu memnuniyeti dile getirerek, "Sorunun diplomatik yoldan çözümü için önemli bir adım" açıklamasında bulundu.
BAKAN TEK TEK ARADI
Türkiye, mutabakata sessiz diplomasi ile destek verdi. Dışişleri Bakanı Davutoğlu, son 2 haftada sürecin aktörleri İran, ABD, Rusya, İngiltere Dışişleri Bakanları ile görüşüp konunun önemini anlattı.