Stratejik ülke Afganistan

Dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Afganistan'la ilgili bazı bilgiler şöyle:
COĞRAFİ KONUM: Orta Asya'nın merkezindeki Afganistan, kuzeyde dağılan SSCB'nin 3 Müslüman cumhuriyeti Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan, batıda İran, doğu ve güneyde Pakistan, doğuda Çin ile komşu. 652 bin 225 kilometrekarelik ülkenin yükde 85'ini dağlık alanlar oluşturuyor.
NÜFUS: 26-32 milyon.
YOKSULLUK: Ayda 14 doların altında yaşamaya çalışan yüzde 42'lik nüfusa sahip Afganistan, dünyanın beşinci yoksul ülkesi.
ÇOCUK ÖLÜMÜ: BM'ye göre, Sierra Leone ve Angola'dan sonra çocuk ölümlerinin en çok görüldüğü üçüncü ülke olan Afganistan'da her bin çocuktan 257'si ölüyor.
ANNE ÖLÜMÜ: BM'ye göre, Sierra Leone'den sonra ikinci yüksek oran Afganistan'da. Her 100 bin anneden 1600'ü ölüyor.
OKUMA-YAZMA ORANI: Yetişkin nüfusun sadece yüzde 23'ü okuma yazma biliyor.
OKULA GİTME ORANI: Çocukların yarısı okula gidiyor, ama bunlar arasında sadece yüzde 35'i kız.
ORTALAMA ÖMÜR: 43.
BAŞKENT: Kabil.
RESMİ DİLLER: Farsça, Peştun dili ve başta Özbekçe olmak üzere 30 kadar azınlık dili.
DİNİ: İslam (Yüzde 80 Sünni, yüzde 20 Şii).
TARİHÇE: Afganistan'da 1747 ile 1973 arasında Peştun Durrani hanedanı hüküm sürdü. 1973'te Kral Zahir Şah devrildi.
Nisan 1978'de yapılan bir darbe, komünistleri iktidara taşıdı. Sovyet ordusu Aralık 1979'da ülkeyi işgal etti, ama Mücahitlerin direnişiyle karşılaşınca Şubat 1989'da çekildi. Devlet Başkanı Necibullah, Moskova tarafından 1986'da ülkenin başına getirildi ve Nisan 1992'de azledildi. Bu da kanlı iç savaşın başlangıcı oldu.
1996 sonbaharına gelindiğinde çoğu Pakistan'da eğitilen radikal dinciler, Kabil'i kuşattı ve şeriat kanunları uygulamaya başladı. Taliban rejimi, 11 Eylül saldırıların sorumlusu kabul edilen Usame Bin Ladin'i teslim etmeyi reddettiği için de 2001'de ABD liderliğindeki uluslararası koalisyonun müdahalesiyle devrildi.
Aralık 2001'de Bonn'da düzenlenen uluslararası konferans, Hamid Karzai liderliğindeki geçiş hükümetini göreve getirdi.
REJİM: 2004'teki anayasa uyarınca devlet başkanlığı sistemi var. Hamid Karzai, Ekim 2004'te demokratik olarak seçilen ülkenin ilk devlet başkanı.
KAYNAKLAR: Kömür (Dünya rezervinin yüzde 4'ü), demir, bakır, (lapis ve yeşim taşı başta olmak üzere) değerli taşlar (dünyanın en önemli rezervi). Kurşun, çinko, kalay, tungsten, sezyum yatakları henüz işletilmiyor. Afganistan, doğal gaz bakımından da zengin bir ülke.
UYUŞTURUCU: Dünyada afyon üretiminin yüzde 93'ü Afganistan'da bulunuyor. 2008'deki tahminlere göre, ihracat değeri 3,4 milyon dolar. Bu paranın bir kısmının Taliban'ı finanse etmeye gittiği sanılıyor.
SAVUNMA: 20 Ağustosta bir kez daha seçilirse Karzai 5 yıl içinde Ulusal Afgan Ordusu'nun personel sayısını 130 binden 260 bine, polis sayısını da 80 binden 160 bine çıkaracağını söylüyor.
Ülkede, çoğu Amerikalı 100 binden fazla yabancı asker bulunuyor.
ULUSLARARASI MÜDAHALEDEN BERİ AFGANİSTAN
ABD önderliğindeki çok uluslu güç, Afganistan'da iktidardaki Taliban rejimini devirmek için 7 Ekim 2001'de müdahalede bulundu.
Müdahaleden önce, 30 yılını savaşla geçiren Afganistan, tarihinde ikinci kez, 20 Ağustosta seçime gidiyor.
2001'den beri Afganistan'dan meydana gelenlerin kronolojisi ise şöyle:
7 Ekim 2001: ABD ve İngiltere, 11 Eylül 2001'de ABD'ye yönelik saldırılara misilleme olarak Afganistan'ın başkenti Kabil'e ilk bombaları attı. ABD, 1996'dan beri iktidardaki Taliban rejimini devirmek için oluşturulan uluslararası askeri koalisyonun önderliğini yapıyordu.
9-13 Kasım: Taliban'a silahlı muhalefet eden Kuzey İttifakı, kuzeydeki Mezar-ı Şerif ve Herat ile Kabil'i aldı.
20 Kasım: ABD, El Kaide lideri Usame Bin Ladin'in başına 25 milyon, Taliban lideri Molla Ömer'in başına da 10 milyon dolar ödül koydu.
4-16 Aralık: Bin Ladin'in saklandığı sanılan doğudaki dağlık bölge Tora Bora'ya baskın düzenlendi.
5 Aralık: Bonn'da BM himayesinde düzenlenen konferansta Afgan fraksiyonları, Peştun lideri Hamid Karzai liderliğinde geçiş hükümeti kurulması konusunda anlaşmaya vardı.
7 Aralık: Taliban'ın "başkenti" Kandahar teslim oldu.
22 Aralık: NATO'nun uluslararası gücü ISAF ve Karzai önderliğinde, etnik grupların katılımıyla kurulan hükümet görevlerine başladı.
2-18 Mart 2002: Uluslararası koalisyon, Pakistan sınırındaki vilayetlerde "Anaconda Operasyonunu" başlattı. Bu operasyonu birçok operasyon izledi.
5 Eylül: Kabil'de bomba yüklü araçla düzenlenen saldırıda 30 kişi öldü.
2 Ekim: Eski Başbakan Gülbeddin Hitmetyar, yabancı birliklerin ülkeden atılması çağrısında bulundu.
6 Ocak 2004: ISAF, görev alanını Kabil'in dışına taşıdı.
9 Ekim: Karzai, ülke tarihinin ilk seçiminde, ilk turda seçimi kazandı ve devlet başkanı oldu.
23 Haziran 2005: Afgan ve Amerikan güçleri güneydeki "kara üçgenine" operasyon düzenledi: 130 kişi öldü
18 Eylül: 2001'den sonra ilk kez genel seçim ve eyalet seçimi yapıldı, şiddet olayları seçimlere gölge düşüremedi.
19 Aralık: Parlamento ilk oturumunu yaptı.
Mayıs 2006: Koalisyonun güneyde düzenlediği operasyon 6 hafta sürdü ve bin Taliban militanı öldürüldü.
2-17 Eylül: Bu kez de Kandahar'da operasyon düzenlendi, 20 NATO askerinin öldüğü operasyonda binden fazla Taliban militanı öldürüldü.
27 Şubat 2007: Kabil'in kuzeyindeki Bagram üssü önünde intihar saldırısı düzenlendi. Dönemin ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney'nin ziyareti sırasında düzenlenen saldırıda 24 kişi öldü.
17 Şubat 2008: Bir köpek döğüşü sırasında düzenlenen intihar saldırısında 140 kişi öldü. Taliban saldırıyı üstlenmedi.
18 Ağustos: Kabil yakınlarında Fransız askerleri pusuya düşürüldü, 10 asker öldü. Temmuzda da doğuda 9 Amerikan askeri ölmüştü.
22 Ağustos: ABD'nin batıda bir bombardımanında 90 sivil öldü. Bu, yabancı askerlerin bombardımanında sık sık sivil kurbanların hayatlarını kaybetmesini tartışmaya açmış oldu.
11 Şubat 2009: Kabil'de devlet binalarına Taliban tarafından düzenlenen saldırılarda 34 kişi öldü.
27 Mart: ABD Başkanı Barack Obama, 4 bin takviye asker gönderilmesiyle yeni bir strateji izleneceğini açıkladı. Obama, şubatta da 17 bin takviye asker gönderileceğini açıklamıştı.
4-5 Mayıs: Ferah vilayetinde Amerikan bombardımanında yine onlarca sivil öldü. Afgan İnsan Hakları Komisyonu ölü sayısını 97, hükümet 140, Amerikan ordusu ise 20-30 sivil, 60-65 Taliban militanı olarak açıkladı.
23 Haziran-2 Temmuz: Güneydeki Helmand'da İngilizlerin Panter Pençesi ve Amerikalıların "Yumruk" operasyonları başladı.
30 Temmuz: Taliban, Afgan halkını seçimleri boykot etmeye ve işgalcilere karşı silaha davranmaya çağırdı.
31 Temmuz: BM, 2009'un ilk 6 ayında binden fazla sivilin öldüğünü açıkladı. BU dönemde, 76 yabancı asker de öldü. Bu, askerler için 2001'den beri en yüksek kayıp sayısı.