HÜLYA DİNÇEL: Sanat şiddeti önlemede etkili olabilir

Sanat şiddetin azaltılmasında fonksiyoner olabilir mi diye düşünmeye başlamıştım. Her gün artan şiddet olayları çok can yakıyor malum. Kadına şiddet, çocuğa şiddet, doğaya şiddet, hayvanlara şiddet derken şiddet egemen bir toplum olduk çıktık bile! Sanat bu arada nasıl bir işlev ile şiddetin şiddetli ayak seslerini siler? Toplumsal boyutta tiyatro ve sinema güçlü bir rol üstlenebilir bence... Evet bu düşünceler zihnimde köşe kapmaca oynarken yeğenimden bir telefon aldım. Yeğenim Hacettepe Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde araştırma görevlisi olarak çalışıyor, ve doktora çalışmalarımı yürütüyor bu arada. Yüksek lisans tezi, Shakespeare'in 2. Richard ve 5. Henry oyunlarındaki milliyetçilik ögeleri üzerine idi. Şu anda ise, doktora tezi, Shakespeare'in Problem Oyunları üzerine yazıyor. Doktora çalışmalarım sırasında, 5 ay, Erasmus programı ile Çek Cumhuriyeti'nde, Prag'ta, Charles Üniversitesi'nde çalışttı. Bugüne kadar, pek çok ulusal ve uluslararası konferansta bildiri sundu, ülkemizi temsilen. Bu kez Ege Üniversitesi de beni bir sunumuna davet etti. Konu tam benim düşündüğüm noktadaydı. Sempozyum, farklı disiplinleri kapsayarak, değişik akademik çalışma alanlarında hapis etme, direnme ve özgürlük kavramlarının nasıl ele alındığını işliyordu. "Hapis etme, Direnme ve Özgürlük" konularının, belli dönemlere ait edebi eserlerde dönemlerindeki olaylar göz önünde bulundurularak işlenmesi, belli kavramlarda ele alınması, sinema, televizyon gibi görsel basında nasıl ele alındığının incelenmesi konferansın konuları arasındaydı. Sevgili yeğenim Seda Çağlayan Mazanoğlu ise Sarah Kane'in Blasted oyununda dil, cinsellik ve şiddet yoluyla direnmeyi anlattı bizlere. Bu arada kısa bir açıklama yapayım: In-Yer-Face tiyatro akımı, 90'lı yılların sonunda etkisini yitirmiş. Temel özelliği, sahnede şiddetin açıkça gösterilmesi, çok küfürlü, cinsel şakaların bulunduğu ve aşağılayıcı bir dil kullanılması ve şiddet içeren cinselliğin, mesela taciz ve tecavüz, açıkça sahnelenmesidir. Bu nedenle, seyirciyi çok rahatsız eder. Özellikle 100 kişilik küçük salonlarda, seyirciye çok yakın oynanır ki etkisi daha fazla olsun. Rahatsız edici her konuyu ve eylemi bu kadar açık anlattığı için seyircinin yüzüne çarptığı için, yüze vurumcu tiyatro!

GENÇLERİ ETKİLEMİŞTİ
Seda önce; 1990'lı yılların başında ortaya çıkan "In- Yer-Face" (Yüze Vurumcu Tiyatro) akımında genel olarak şiddet, kaba dil ve şiddet içeren cinselliğin nasıl kullanıldığından bahsetti. Oyunların sahnelenişinin öneminden ve seyirciyi nasıl derinden etkilediğinden ve rahatsız ettiğinden anlattı. Bu da içinde şiddet ögesi olanları bence derinden etkiledi. Daha sonra da 28 yaşında intihar eden, In-Yer-Face tiyatrosunun öncüsü olarak kabul edilen Sarah Kane'in 1995 yılında (23 yaşındayken) sahnelenen Blasted (Patlama) adlı oyununda şiddeti, kaba dili ve şiddet içeren cinselliği, Bosna Savaşı'nda yaşananları ve 90'lı yılların gençlerini oldukça etkileyen Margareth Thatcher'in başbakanlık yaptığı yıllarda uyguladığı politikaları göz önüne sermek için bir metod olarak kullandığını savundu. Sarah Kane'in hayvani şiddet, kaba dil ve şiddet içeren cinsellik yoluyla seyirciyi rahatsız ederek, seyirci de bir bilinçlenme yaratmayı hedeflediğini; yazarın, savaşlarla ve yanlış politik uygulamalarla hapis edilmiş toplumun, dünyada ve ülkesinde olan olayları farkına vararak, direnme göstermesini ve özgürleşmesini hedeflediğini söyledi. Sarah Kane'nin jenerasyonu, Margareth Thatcher'in başbakanlık yıllarında doğan ve çocuk olan jenerasyon. Uzun yıllar, baskı, işsizlik, sert ekonomik önlemler ve uzlaşmazlık olan bir yönetim altında büyümüş ve gençliğe adım atmışlar. Sarah Kane de oyununda bu baskıyı gösterir ve bunun tekrarlanmaması için Thatcher dönemini eleştirir ve şiddet, kaba dil ve şiddet içeren cinsellik kullanarak seyirciyi harekete geçirmeye çalışır. Sarah Kane, seyirciyi rahatsız ederek bilinçlendirmek için Bosna da olayları vurucu bir şekilde aktarıyor seyirciye. Çok etkileyiciydi sunum...