Can AKSIN: Bir zamanlar sigara yasaktı

İstanbul'dan konuklarım geldi. Karıkoca bir de 6 yaşlarında şirin mi şirin kızları var. Ayvalık'ta, sahildeki kafelerden birine oturup sohbet etmeye başladık.
Kafenin önünü, kocaman bir tekne kaplamış, manzara, koca bir gezi teknesinin bordası. Tam manzaranın "nasıl bozulduğunu" konuşurken, kesif bir sigara dumanı kokusu kapladı çevremizi.
Minik kız, "ıımmmm!" diyerek burnunu tuttu. Belli ki sigara dumanından rahatsız olmuştu.
Hemen yanımızdaki masada üç dört kişinin hepsi de püfür püfür, keyifle sigaralarını tellendiriyorlardı.
Tabi bir şey diyemedik. Sıcak havada, zor bulduğumuz masayı terk edip, kalkıp da gidemedik.
Yüzümüzü ekşiterek sohbete devam etmeye çalıştık.
Daha sonra, Facebook'la ilgilenirken, karşıma bir paylaşım geldi. Paylaşımı yapan benim, Galatasaraylı, maraton koşucusu, sportmen, uygar ve gerçek demokrat bir arkadaşım olan Şirin Mine Kılıç.
'Midem bulanıyor'
Bir içerik ve tasarım ajansının sahiplerinden biri. Ajansı, "Müşterilerinin marka, ürün ve hizmetlerinin itibarını ve bilinirliğini arttırmak üzere yaratıcı konseptler geliştiriyor ve üretiyor." Yani önemli bir arkadaş. Şirin Mine Kılıç, Facebook'ta şöyle yazmıştı: "Sigara içenlere kendilerini koklatmak isterdim. Hepsi de metrobüste en uygun ayakta dikilme noktası olarak benim burnumun dibini mi bulur?" Arkadaşımı en iyi anlayacak insanlardan biri benim. Ben de sigara kokusuna, hele aç karnına ise, asla tahammül edemem. Yorumun altına ben de, "Maalesef, o pis koku bende, anında mide bulantısı yapıyor ve kusmak zorunda kalıyorum" diye yazdım.
Gerçekten de öyle, psikolojik midir nedir, bırakın koku almayı, ellerindeki sigaralarla "inat yapar gibi" çekilmiş fotoğraflar bile midemi kaldırıyor.
Hepiniz bilirsiniz, bizde söylenen ünlü bir söz vardır. "Türk gibi başla Alman gibi bitir." Oysa bu sözün Avrupa'da en yaygın kullanış biçimi, "Türk gibi başla, Alman gibi sürdür, İngiliz gibi bitir" şeklindedir. Çok sonraları, başarının uluslararası tanımı için bu söz şu hale gelmiştir: "Amerikalı gibi düşün, Japon gibi planla, Türk gibi başla, Alman gibi sürdür, İngiliz gibi bitir."
Türkler işe hızla dalarlar ama sonunu genellikle getiremezler. Oysa Almanlar çok disiplinli bir şekilde işi sürdürürler, İngilizler de mutlaka sonuca ulaşırlar.
Üçüncü sınıf muamele
Bu kadar sözü neden yazdım? Sigara derdinden. Ben yıllar önce, daha doğrusu 1989 yılı Temmuz ayında, Amerika'da Seattle kentinde idim. Bir bayan arkadaşımla, "Lüks bir lokantada, romantik bir yemek yiyelim" dedik.
Lokantaya girerken bize sigara içip içmediğimizi sordular. Gayrı ihtiyari ağzımızdan "içiyoruz" sözü çıktı. Bizi aldılar, tuvaletlerin karşısında, merdiven altı denilebilecek bir yere götürdüler. "Zıkkımlanın" der gibi oturttular. İtiraz ettik, "sigara içmeyeceğiz" dedik ama, ikna edemedik. "Üçüncü sınıf insanlar" gibi "aşağılanmış", hakarete uğramıştık. Terk ettik lokantayı ama o gün, sigarayı bırakma kararı aldım ve bıraktım. 24 yıldır da ağzıma koymuyorum. Ayvalık'ta genellikle sabahları 5 kilometre yürüyüş yaparım. Önüme çıkan otobüs duraklarındaki "Burada sigara içilmez" afişleri beni keyiflendirir.
Açık havada da olsa sigara dumanı çevreye zarar verdiği için bunu çok olumlu bulurum.
Fakat "Burada sigara içilmez" afişine yaslanıp sigara içenleri görmek de olası. Sigara yasağı 19 Temmuz 2009'da yürürlüğe girdi. Ancak ilk başlardaki "sıkı denetim" artık yok. Bırakın toplu taşıma duraklarını, gittiğimiz iş yerleri, lokantalar, dükkanlar, kahveler artık işi iyice laçkalaştırmış durumdalar.
Lokantaların kapalı kısımlarında sigara içenler, yine "çok rahat olmasalar" da sigaralarını tüttürüyorlar. Eskiden gözlerden saklanan kül tablaları, kapalı alanlardaki masaların üzerinde rahatça tutulabiliyor.
Sigara yasağı konduğunda, Ayvalık, Sağlık Müdürlüğü, Zabıta Müdürlükleri ve Emniyet yetkilileri yasaya uyulup uyulmadığına sıkı bir şekilde kontrol ediyorlardı. Şimdi onları gören yok.
Yani sigara yasağına Türk gibi başladık, sigara yasağını Türk gibi bitirdik