Sigara içiyorsanız bir katille evlisiniz

İzmir İl Tütün Kontrol Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Oğuz Kılınç, Egeli Sabah'ın geleneksel Sabah Kahvesi'ne konuk oldu. Sağlık Bakanlığı'nın kapalı mekanlarda sigara içilmesini önlemek için yeni bir düzenleme yaptığını belirten Kılınç, duman dedektörlerinin kullanılacağını söyledi. Sigaranın tıp literatüründe esrar, eroin, kokain ile eşdeğere sahip bir uyuşturucu madde olarak görüldüğünü belirten Kılınç, sigarayı bırakmak isteyenlere her türlü yardıma hazır olduklarını vurguladı.
Sigarayı bıraktırma konusuyla başlayalım mı?
- "Bıraktırma" ifadesi, insanın üzerinde bir zorlama, baskı anlamına geliyor. Biz daha çok "bırakmanıza yardımcı olma" söylemini kullanıyoruz. Sigara alışkanlığı bir evliliktir. Sigara içiyorsanız, siz bir katille evlisiniz. Katille boşanmayı düşünürseniz, seve seve avukatlığınızı yaparız. Çünkü yardımlarla kolaylıkla sigara bırakılabiliyor. Sigara alışkanlığı obeziteden daha kötü ve tehlikeli bir şey. Tıp gözüyle sigara, uyuşturucu maddeler eroin, kokain gibi bir şey. Bizim için üçü de aynı. Sigarada bulunan nikotin bağımlılık gücü açısından esrar ve eroinden 8 kat daha güçlü. Sigara veya tütün tedavi edici, deva sağlayıcı olarak sunulmuş. Hasta olanların üzerlerine tütün çekilip, tozu serpilmiş. Yaralara tütün kullanılmış. Hep olumlu şeyler atfedilmiş. Bu nedenle toplumdaki olumsuzluk algısını yaratmak çok kolay olmuyor.
İlk sigarayı kimler kullanmış?
- Kızılderililer kullanmışlar. Uzun, pipoya benzeyen çubukları kullanmışlar. Onlar sigara değil, barış için tütün içmişler. Bugünkü dünyada olsaydı, aslında hiç sigara olmayacaktı. Çünkü günümüzde barış çok nadir var.
Sigarayla tütünün farkı ne?
- Tarladan tütünü alıp kullandığınızda çok içilebilir bir şey değil. Çünkü tütün insanı öksürtüyor, boğazı tahriş ediyor, yan etkileri oluyor. İşlenip kalitesi artırıldığında içine bir takım katkı ürünleri konuyor. Şekerler, aromalar, bağımlılığı artırıcı bir takım maddeler. Ve keyfi artıran, tahrişi azaltan maddeler. Öksürtmesin, boğazda tahrişi önlesin diye içine öksürük kesici, tahrişi önleyici bazı ilaçlar konduğu söyleniyor. Onun için bazı kişiler sigarayı bıraktıktan sonra bu tahriş ortaya çıkınca, öksürmeye başlıyor. "Ben içerken öksürüğüm veya bir şikayetim yoktu. Acaba bırakınca hasta mı oldum" algısı oluyor. Bunlar da bırakmanın önünde engeldir. Bu çok geçerliliği olmayan bir algı. Çünkü içerken riskleriniz katlanıyor.
Halk arasında, "Dedem 90 yaşında öldü. Küçük yaştan beri sigara içiyordu. Hiç etkilenmedi" denir. Bu doğru mu?
- Bu bir bilimsel gerçek. Bazı insanlar var ki, sigara içtiği halde sigaranın zehirlerinden etkilenmiyor. Glutatyon redüktaz dediğimiz bir enzim var. Bunun bir formunun doğuştan vücutta bulunması, sigaranın zararını engelleyen bir panzehir özelliği yaratıyor. Ama bu enzimin dışarıdan verilebilmesi, sonradan oluşturulabilmesi mümkün değil. Doğal olarak, genetik olarak bulunma şansıda 3 milyonda bir. O yüzden sigara bir şey yapmıyor sözü, gerçeği yansıtmıyor. Ben hiç sigara içmedim ama kanser olma riskim sıfır değil. Ama sigara içen bir insanın kanser olma riski 30. Pasif içicilik de öldüren bir kavramdır. Sigara dumanında siyanür var. Kapalı bir ortamda içen içmeyen herkes o siyanürü soluyor. Sigara içilen bir ortamda gözünüz yanıp batmaya başlar mesela. Çünkü gözünüze siyanür değiyor. Bu düzeyde tehlikeli bir şey.
Sigarayı bıraktıktan ne kadar sonra sizi olumlu etkilemeye başlıyor?
- Sigarayı bıraktığınız 20. dakikadan itibaren vücudunuzda fayda görmeye başlıyorsunuz.
Görevleriniz arasında kapalı yerde sigara içilip içilmediğine bakmak da var...
- Doğru. Biz İl Tütün Kontrol grubu olarak denetleme ekiplerinin düzgün, düzenli denetleme yapmalarını organize ediyoruz. Bu ekiplerin içinde sağlıkçılar, emniyet mensupları var. Cezayı emniyet mensupları kesiyor. İzmir özelinde biz şikayetleri anında değerlendiriyoruz. Mesela benimde habersiz gittiğim yerler oldu. Uyarılarım da oldu. İşletmelerin Facebook sayfalarına giriyorsunuz, herkesin elinde sigara var. Bu işletmelere 5 bin liraya kadar cezalar kesiyoruz. Bu cezalarla bu işletmelerin batması lazım ama batmıyorlar.
İzmir'deki eğlence mekanlarındaki sigara içme yaklaşımı nasıl?
- İzmir, bu konuda çok duyarlı. Ciddi ihbarlar geliyor. Ancak işletmeler bu cezaya direnç kazandılar. Bunu fark etti Bakanlık. Artık 3 kez yakalanan kapanma cezası alacak. Yasa ilk çıktığında yüzde 92 civarında uyum oldu. Ama sonrasında bu uyum düştü. Habersiz denetlemelerimizde var. Denetlemek için ilk işletmeye girdiğinizde, telefon trafiği çalışmaya başlıyor. Hemen her işletmeye bilgi gidiyor. İlkine ceza kesiyorsunuz ama sonrasında hiçbir işletmede ihlal yok gözüküyor. Ama şimdi bunun da önlemi geliyor. İşletmelere duman dedektörleri takılacak. Takometre gibi kart olacak. Gidip bakılıp ölçülecek. Araç "Burada nikotin var" diyecek. Bu çalışma aşamasında. Mevzuata girecek, takılması zorunlu olacak.
Tütün endüstrisi destekliyor
Sigara kullanımı azaltmak için neler yapılmalı?
- Bir malın kullanımını azaltmak istiyorsanız, temelde bir kaç mesele var: Ürünün arzını azaltırsınız, talebi azaltıcı önlemleri kullanırsınız. Bunun için yasamız var. Avrupa'da İrlanda ve İngiltere'den sonra 3. kapsamlı yasadır. Yasa layıkıyla uygulansa o zaman sorunun çok ciddi şekilde azaldığını göreceğiz. Tütün endüstrisi alınan önlemlere karşı, karşı önlemler alıyor. Reklamı yasaklıyorsunuz. Gizli reklamlara dönüyor. Ürün yerleştirmeye, film yaptırmaya, bazı filmlere sponsor olup kendi reklamlarını yaptırmaya yöneliyorlar. Çok bilinen filmler var. Dikkat edin algıda seçicilik olarak, sigara bir yerde mutlaka ana bir şekilde yer alır. Örneğin Avatar filmi çok ciddi bir şekilde tütün endüstrisi sponsorluğunda çıkmıştır. Avatar geleceğe dair bir bilim kurgudur. Tütünü destekleyen bir filmdir. Ünlü aktrist Sigourney Weaver filmde kapalı alanda sigara içiyor. Bu ne mesajıdır? "Sigara gelecekte de var olacak. Bilim insanları bunu içecek. Kapalı alanda içimi de serbesttir" anlamlarını taşıyor.
YARIN: Bizim husumetimiz tütün endüstrisine...