CAN AKSIN: Denetim şart

Geçenlerde Ayvalık'taki süpermarketlerden birine gittim. Markete girdiğimde genellikle balık reyonunu incelerim, hangi balık var, hangi balık yok, bakarım. Reyona bakarken birden gözlerim fal taşı gibi açıldı. İki tane oldukça iri eşkina balığı vardı. Gözlerime inanamadığım için, belki yanılıyorum diye balık reyon görevlisine sordum, "Bunlar ne balığı?" diye. "Ağabey kaya levreği, çok lezzetlidir. Tavsiye ederim" dedi. Kaya levreği cevabı gözlerimin daha da açılmasına neden oldu. "Bu kaya levreği, yani eşkinanın yakalanması, satılması yasak. Bu balıklar koruma altında" dedim ama inandıramadım. "Yok be ağabey, o yasaklar küçük balıklar için. Bunları görmüyor musun, her biri kiloluk" cevabını aldım. "Ben mi yanılıyorum?" diye eve gelince, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın çıkardığı, "Su Ürünleri Kanunu"na baktım. Kanunda, "Avlanması Tamamen Yasak Olan Cins ve Türler" başlığı altında şunlar yazıyordu: "Yunuslar, foklar, denizalaları, eşkina ve mersin balıkları, beni balığı, yağlı balık, deniz kaplumbağaları, ticari deniz süngerleri, pina, kırmızı yıldız, triton, denizatı, denizkulağı, kırmızı-siyah mercanlar, güneşlenen köpek balıkları, posidonia oceanica, zostera noltinin, iç sular dahil bütün sularımızda avlanmaları, toplanmaları yasaktır."

BU BİR HAKSIZ İNFAZ
Tezgahtar "yasak değil" dese de, ben haklı çıktım. Keşke çıkmasaydım. Eşkina balığı çok kıymetli. Ancak bu balığa "haksız infaz" yapılıyor. Türkiye'nin tüm denizlerinde de görülen eşkina balığı, hiçbir bilimsel izahı olmasa da, beyninin her iki tarafında bulunan beyaz taşların, insanlardaki böbrek taşını düşürdüğü inancıyla avlanıyor. Bu yüzden de nesli tükeniyor. Eşkina balığının beyninin her iki tarafında bulunan beyaz taşların havanda dövülerek un haline getirildikten sonra limon suyuyla eritildiği ve daha sonra içilerek böbrek taşının düşürülmesinde kullanıldığı biliniyor. Eşkinanın oltayla tutulması hemen hemen imkansız. Kayaların altında, genellikle sürüler halinde yaşıyorlar. Onları avlayabilmek için, yasak olmasına rağmen, geceleri, tüple ve ışıkla inlerine inip, zıpkınla teker teker avlıyorlarmış. Yoğun avlanma nedeniyle nesli tükendiği için de koruma altına alınmış.

YASAKLAR BİR İŞE YARAMIYOR
Zavallı eşkinaları da gördükten sonra, "ışıkla avlanmanın" sıkı sıkıya kontrol edilmesi gereğine bir kez daha inandım. Çünkü ışık kullanarak tavşan vurmak yasak, tilki vurmak yasak, çulluk vurmak yasak, balık vurmak yasak, yasak ama gırgırların ışıkla, hem de kör edercesine kuvvetli ışıkla balık avlaması yasak değil. Böyle bir şey olabilir mi? Balığa çıkıp av bulamadık mı, arkadaşların söyledikleri şu: "Bu büyük teknelere balık yasağı gelene kadar bu böyle olacak. Geceleri yüksek voltajlı ışıklarla balıkları mahvediyorlar. Bize balık kalır mı!" Gerçekten de Ayvalık'ta geceleri denizlerimiz pırıl pırıl oluyor. Tekneler yakıyorlar ışıkları, göz gözü görmüyor ve balıklar da o ışığa gelip toplaşıyorlar. Sabaha karşı ağlarla balıklar sarılıyor ve yukarı çekiliyor. İrili ufaklı, yavrulu yavrusuz bütün balıklar toparlanıyor. Para edenler kasalara konuyor, "yasak boy" ve para etmeyecek olanlar da "ıskarta balık" olarak ayrılıyor. Biz bu "ıskarta balıkları" daha sonra tezgahlarda görüyoruz. Satılanlar ıskarta balık değil, "balıkçılığımızın geleceği." Ayvalık'ta Cunda iskelesine zaman zaman bu ışıklı tekneler gelir. Arkadaşlardan biri onlara sormuş; "Bu ışıklarla balık avlamak yasak değil mi?" Balıkçı "Yok" demiş, "Bizde yasak değil ama Marmara'da yasak." "Neden Marmara'da yasak?" sorusunu da "Orada balık bitti de onun için" diye cevaplamış. Orada, yani Marmara'da balık bitti, burada yani Ege'de henüz bitmedi. Onun için yüksek watt taşıyan ışıklar, insanları kör edercesine denize veriliyor. Gerçi Edremit Körfezi gibi hassas yörelerde de yasak ama Küçükkuyu-Ayvalık Maden Adası'na çekilen bir hattın ötesinde serbest. Denetleme de var tabii. Eskiden bu ışıkların gücü 4 bin watt imiş. Nedense bu yetmemiş olacak ki, geçenlerde gücünü 8 bin watta çıkarmışlar. Ya öldür ya kör et yani.