Büyükşehir’e Sayıştay şoku

İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin Mustafa Kemal Sahil Bulvarı'nda inşa ettiği ve önümüzdeki hafta sonu açacağını duyurduğu karayolu taşıt alt geçidinden skandal çıktı. Daha önce iki kez ihale edilen ve iş bitirme tarihi geçtiğimiz haziran ayında sona ermesine rağmen bir türlü tamamlanamayan karayolu taşıt alt geçidi, Sayıştay'ın denetimine takıldı. Denetçilerinin yaptığı kapsamlı incelemede ilk ihalesi 36 milyon 475 bin lira olan alt geçidin maliyetinin 96 milyon lirayı bulduğu ortaya çıktı. Yer teslimden 20 gün sonra yapılan proje değişikliği ile ortaya çıkan usulsüz imalatlar sonucu kamunun 17 milyon 283 bin 842 lira 49 kuruş zarara uğratıldığının öne sürüldüğü rapora Egeli Sabah ulaştı. Sayıştay sorgusunda kamu zararından sorumlu olarak; Fen İşleri Daire Başkanı Murat Varlıorpak (Harcama yetkilisi), Genel Sekreter Buğra Gökçe (Diğer sorumlu) Eski genel sekreter Pervin Şenel Genç (Diğer sorumlu) ile çoğu mühendis çok sayıda gerçekleştirme görevlisi gösterildi. Denetçilerinin hazırladığı sorgu raporu geçtiğimiz günlerde raporda adı geçen kişilere tebliğ edilirken kendilerinden 1 ay içinde sorgu raporundaki iddialara yanıt vermeleri istendi. Sorgu raporuna yansıyan bazı iddialar şu şekilde sıralandı: Büyükşehir 31 Mart 2015'te projenin yapımını 36 milyon 475 bin 519,47 liraya Yapı STS İnş. - KMB Metro İnş. iş ortaklığına ihale etti. İhaleyle ilgili hiçbir firma proje değişikliği talebinde bulunmadı. Yüklenici firmaya 13 Temmuz 2015'te de yer teslimi yapıldı. Teklif aşamasında idareye proje değişikliği talebinde bulunmayan yüklenici firma, yer tesliminden 20 gün sonra, Büyükşehir'e başvuruda bulunarak maliyeti azaltacağını ifade ederek proje değişikliği talebinde bulundu.

1 LİRALIKLAR ÇIKARILDI
Büyükşehir'in 6 Ekim 2015'te proje değişikliği önerisini onaylaması ile birlikte 82 kalemden oluşan toplam 10 milyon 875 bin lira anahtar teslimi götürü bedel kalemlerin tamamıyla, 25 milyon 600 bin 519 lira tutarındaki birim fiyatlı işlerin birçok kalemi projeden çıkartıldı. Bu kapsamda yüklenicinin bakanlık birim rayici 151.39 lira olmasına rağmen ihalede metresine 1 lira birim fiyatı verdiği 65 santim çapında, uzunluğu 0-18 metre arası yapılması öngörülen 9 bin 778 metre yerinde dökme betonarme fore kazık imalatı ile yüklenicinin teklif dosyasında bakanlık rayici 162 lira 62 kuruş olan metresine 1 lira teklif verdiği 65 santim çapında, 18-36 metre arası uzunluktaki 7 bin 780 metre yerinde dökme betonarme fore kazık imalatı, projeden çıkarıldı. Sayıştay denetçisi yüklenicinin ihale aşamasında kazancının önemli bir bölümünü oluşturan kazık imalatları için metre başına 1 lira ücret vermesini "ticari hayatın normal akışına aykırı" olarak değerlendirdi.

FAHİŞ FİYAT VERDİ
Bunların yerine diğerleri ile aynı basınç dayanımına sahip, 120 santim çapında, yerinde dökme, betonarme 0-18 metre uzunluğunda fore kazık imalatı öngörüldü. Yüklenici, projede 9 bin 778 metre imal edilmesi öngörülen kazıklar için metre başına bakanlık rayici 416 lira 36 kuruş iken bunun çok üstünde 750 lira fiyat verdi. Projede öngörülen 9 bin 778 metre imalata da 2 bin 648 metre daha ilave yapıldı. Projeden çıkarılan 65 santimlik diğer bir kazık imalatının yerine ise 120 santim çapında yine aynı basınç dayanımında 18-36 metre uzunluğunda, yerinde dökme betonarme fore kazık yapılması öngörüldü. İhale dosyasında 7 bin 780 metre olması öngörülen imalat, değişiklikle 2 bin 723 metre artırıldı. Böylece kazıklar için yapılan toplam iş artışı 5 bin 371 metreyi bulmuş oldu. Söz konusu kazıkların yaklaşık maliyeti aynı zamanda bakanlık rayici metre başına 470 lira iken yüklenici firma bu kalem için metre başına 750 lira gibi fahiş fiyat verdi. Bu da yetmiyormuş gibi ilk ihale yapılan 5 bin 371 metrelik iş artışından sadece 383 metresi ilk ihale kapsamında yapılabildi. Durum böyle olunca ilk ihale kapsamında yapılması gereken kazık imalatları tamamlanamadı. Eksik kalan 4 bin 988 metre kazık imalatı, sanki başka bir işmiş gibi ikinci ihale kapsamına alındı. İlk ihalede metresi 750 lira gibi fahiş olan kazık imalatı ikinci ihalede bu sefer metresi 1200 liraya çıkarıldı. Dolayısı ile yükleniciye metre başına KDV hariç 450 lira daha fazla ödendi. Böylece 10 milyon 711 bin lira tutarındaki iş, yasal dayanaktan yoksun ve usulsüz olarak yaptırıldı.

ŞAŞIRTAN KEŞİF ARTIŞI
Yüklenici firma ayrıca ocaktaşı, istifsiz taş dolgu ile deniz dolgusu önüne 2-6 ton kategorisindeki taşlarla tahkimat yapılması (Her şey dahil) olmak üzere iki adet yeni birim fiyat kalemi oluşturdu. İhale kapsamında bulunmayan bu kalemlerin bedeli neredeyse ihale bedeli kadar olmasına rağmen kamu ihale kanununun ilgili hükümleri hiçe sayıldı. İşin yasal iş limitleri içerisinde tamamlanamayacak olması en başında bilinmesine rağmen yasa gereği keşif artışı yapılmadan yükleniciye sadece proje kapsamındaki imalatlar yaptırılması ardından da işin tasfiye edilmesi gereken iş tasfiye edilmedi. Her ne kadar başkanlık makamından 2 Şubat 2016 tarihinde alınan keşif artışı olurunda yüzde 19.38 oranında keşif artışı yapıldığı belirtilse de gerçek keşif artışı oranı yüzde 61,8 olarak gerçekleşti. Yapılan incelemede rakamların çok çok üzerine çıkıldığı, keşif artışı hesabının şartname hükümlerine açıkça aykırı bir şekilde yapıldığını tespit edildi. Denetçiler raporda, "Buna göre 10 milyon 711 bin lira tutarındaki iş yasal dayanaktan yoksun ve usulsüz olarak yaptırılmıştır" görüşüne yer verdi.

MALİYET 3 KAT ARTTI
Projenin maliyetine de dikkat çeken Sayıştay denetçileri, "İlk ihale 41 milyon 432 bin 640 lira, ikinci iş 50 milyon 031 bin 028 lira ve İZBETON'un işleri 5 milyon 459 bin 477 lira tutarında olmak üzere proje için toplamda 96 milyon 146 bin lira harcama yapılmıştır. İlk işin ihale bedeli toplam 36 milyon 475 bin 519 lira olduğu dikkate alındığında proje değişikliği ile maliyetin yaklaşık olarak 3 kat arttığı görülmüştür" dendi.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?
Kamu zararından sorumlu tutulan personel savunmalarını hazırlayıp Sayıştay'a gönderecek. Sayıştay savunmayı yeterli bulursa zimmet düşecek, eğer yeterli bulmazsa ilam yayınlanacak. İlamın yayınlanması ile birlikte kamu zararı kesinleşmiş olacak, sorumlulardan tahsiline gidilecek.