5. Sınıf Kökler Ve Ekler Konu Anlatımı – Kelimede Kök Ve Ek İlişkisi Nedir?

Kökler bir sözcüğün en küçük yapı taşıdır. Türkçede kökler ela alındığında; isim, fiil, sesteş ve ortak kök olarak 4 gruba ayrılmaktadır. Kök her zaman sabit kalırken, ekler ise köke uyum sağlar. Dolayısıyla kökler, ek almalarına rağmen birkaç istisnai durum haricinde değişime uğramazlar. İşte 5. Sınıf Türkçe müfredatı konularından biri olan kökler ve ekler konusu hakkında tüm detaylar…

KÖKLER VE EKLER KONU ANLATIMI

1.KÖK

Her zaman cümle başında yer alan kök, Türkçede bir kelimenin anlamlı en küçük halidir. Kökler kendi aralarında 4 gruba ayrılmaktadır.

İSİM KÖKLERİ: canlı veya cansız varlıkları, düşünceleri, kavramları ve duyguları belirtmektedir bir kelimenin isim kökü olduğu anlamak için ise kelimenin sonuna "-mak- mek" mastar eklerinin gelip gelmediğini dikkate almak gerekir. Bu nokta da sözcüğün sonuna mak-mek eki getirildiğinde kelime anlamını kaybediyorsa o kelimenin isim olduğunu anlayabiliriz.

Örneğin: gör- köküne "-mek" mastar eki geldiğinde "görmek" sözcüğü anlamlı olduğundan dolayı bu fiil kökü olarak tanımlanır fakat, "ev" köküne "-mek" master eki geldiğinde "Evmek" sözcüğü anlamını yitirdiğinden isim kökü olduğunu kolaylıkla anlamak mümkündür.

-Genç, ev, büyük, Sınıf, Sen, Para, İyi, Aşk, Çile, Gün, Şarkı, Yalan, Kent

Bu sözcükler isim köklerine verilebilecek örneklerden bazılarıdır.

-FİİL KÖKLERİ: Bir iş, oluş ve hareket bildirirler. Dildeki en küçük anlamlı söz birimi olan fiil köklerine örnek olarak şunları verebiliriz;

"Boz-, bil-, et-, ver-, döv-" gibi kökler bir iş, hareket belirttiğinden fiil kökleri adını almaktadır.

SESTEŞ KÖKLER: Sesteş köklerin birbiri ile ses benzerliği bulunmaktadır. Yazılışları aynıdır, ancak anlam bakımından birbirinden kesinlikle farklıdırlar.

Örneğin yaz kelimesini aşağıdaki iki cümlede inceleyebiliriz;

-Bu yaz annemlerle tatile gideceğiz.

-Tahtada yazılanları deftere yazın.

Gördüğünüz üzere burada kelimenin kökü aynı ancak anlamları farklıdır. Cümlenin birinde yaz mevsimi vurgulanmış diğerinde ise yazmak eylemi kullanılmıştır.

-ORTAK KÖKLER: Bu köklerin anlamları değişmeden hem fiil hem de isin olarak kullanılmaktadırlar. Örneğin;

-Kuşlar sonbahar mevsiminde göçmeye başlar.

-Sonbahar kuşlar için göç mevsimidir.

Burada göç hem isim hem de fiil olarak kullanılmıştır.

2.EK

Ek, kelimenin köküne eklenen ve dil bilgisel ögelere verilen isimdir. Ekler her zaman ünlü kuralına uyar. Aynı zamanda ekler yapım eki ve çekim eki olmak üzere iki başlık altında toplanabilir;

YAPIM EKLERİ: Kelimelere geldiğinde yeni kelimeler türeten eklerdir. Eklendiği kelimenin anlamı ve türünü değiştirirler. Yani kelimelerden yeni sözcük yapım görevi görürler. Yapım ekleri 4'e ayrılmaktadır.

İSİMDEN İSİM OLUŞTURAN YAPIM EKLERİ: İsim köküne eklendiğinde yeni bir isim oluştururlar. Örneğin;

-Zeytin- zeytinlik

-Şeker – Şekerlik

-Köy- Köylü

İSİMDEN FİİL OLUŞTURAN YAPIM EKLERİ: Adından anlaşılacağı üzere isimlerin sonuna gelen bu ekler yeni bir fiil oluşturmaktadır.

-Sar – Sararmak

-Az – Azaltmak / Azımsamak

FİİLDEN FİİL OLUŞTURAN YAPIM EKLERİ: Fiil köküne geldiğinde yeni fiil oluşturan eklerdir.

-Gülmek – Gülümsemek

-Çek – Çekiştirmek

-Sor – Sormak

FİİLDEN İSİM OLUŞTURAN YAPIM EKLERİ: Fiilin kök ya da gövdesine geldiğinde isim türetirler.

-Seç – Seçki

-Bil – Bilge

-Giy – Giyim

-Kaz – Kazı

ÇEKİM EKLERİ: Çekim ekleri sözcüğün anlamını değiştirmez, yalnızca sözcüğün biçimini değiştirir. Ayrıca eklendiği kelimeye yeni bir anlam kazandırmamaktadır. Cümledeki sözcüklerin sayısını, halini şahsını ve bildirir.

ÇOĞUL EKLERİ: İsimlerin miktarını-sayısını çoğaltırlar. Genellikle kelimenin sonuna –ler, - lar eki gelir. Yani birden çok anlamında kullanılır.

Örneğin;

-Kız- Kızlar

-Çocuk- Çocuklar

-Kuş- Kuşlar

İSMİN HAL EKLERİ: İsmin hal ekleri 4 grup altında toplanır. Bunlar;

BELİRTME EKLERİ: Gömlek- Gömleği, Çanta – Çantayı şeklindedir.

YÖNELME EKLERİ: İsme –a, / -e hal eki getirilir. Örneğin; Okul- Okula, Öğretmen-Öğretmene

AYRILMA – ÇIKMA EKLERİ: İsimlere "dan / den / ten / tan ekleri getirilir. Zaman, sebep, yer ve karşılaştırma belirtir. Örneğin; Sınıf- Sınıftan, Okul- Okulda gibi.

BULUNMA EKLERİ: Zaman, durum ve yer bildirir. İsimlere "-ta, - te, -da, -de" ekleri getirilir. Örneğin; Sınıf – Sınıfta, Okul – Okulda

İYELİK EKLERİ: Sahiplik belirten eklere iyelik ekleri denir. Örneğin; Sen – Gözlük (Senin Gözlüğün), Ben – Kalem (Benim Kalem)

İLGİ EKLERİ: İki sözcük arasında ilgi anlamı bulunan eklerdir. Örneğin; Çocuk – Surat (Çocuğun Suratı), Arkadaş – Kalem (Arkadaşın Kalemi)