Anadolu'da Beylikler Dönemi - Osmanlı Devleti'nden Önce Anadolu'da Kurulan İlk Beylikler Nelerdir?

Anadolu Selçuklu Devleti'nin Kösedağ Savaşı'nda uğradığı yenilgiden sonra,İlhanlı Moğollarına tabi olması ve hızlı bir çöküş dönemine girmesi üzerine,göçebe Türkmenler Batı,Kuzey ve Güney Anadolu'ya yığıldılar. XIII. yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısı zayıflayınca,sınırlarda yerleşmiş bulunan Türkmen beyleri,yavaş yavaş Selçuklular ile olan ilişkilerini kestiler.Osmanlı Devleti,Bizansla mücadele ederek saygınlığını artırmış genişleme imkanı bulmuşken diğer beylikler o kadar şanslı olmamışlardır.

OSMANOĞULLARI (1299-1922/1924)

Oğuzların Bozok Kolunun Gün Han Soyunun Kayı boyuna mensup olup,liderleri Ertuğrul Gazidir.Osmanoğuları,Anadolu'ya geldikten sonra I.Alaettin Keykubat döneminde Ankara Karacadağ bölgesine yerleştiler.Daha sonra Söğüt ve Domaniç'e Uç beyi olarak görevlendirildiler.Devleti 1299 yılında kuran adını veren Osman Gazidir.Bizans'a karşı mücadeleye başlamış,XV.Yüzyılda Anadolu'da Türk birliğini sağlamış,gün geçtikçe güçlenerek dünyanın en büyük devletlerinden biri olmuş.

KARAMANOĞULLARI (1256-1487)

Oğuzların Avşar boyuna mensuplar.Ermenek dolaylarında 1256 yılında kuruldular. Kerimüddin Karaman Bey,beyliğe adını vermiştir.Karamanoğlu Mehmet Bey en ünlü hükümdardır.Moğollara ve Selçuklulara (Selçuklulardan Konya'yı alarak Cimri (Siyavuş) tahta çıkartmış) karşı mücadeleler yapılmıştır.

Karamanoğlu Mehmet Bey,Farsça konuşan Selçuklu devlet adamlarına ve Moğgollara tepkisini göstermek için Türkçeyi resmi dil ilan etti(1277).

Osmanlılar'ın Anadolu Türk birliğini sağlama çalışmalarına karşı en çok direnen beyliktir.Çünkü kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti'nin mirasçı sayıyorlardı.

I.Murat zamanında 1361 yılında başlayan Osmanlı-Karamanoğlu mücadelesi,Yıldırım Bayezit döneminde Karaman topraklarının Osmanlı hakimiyetine girmesiyle sonuçlandı.Ankara Savaşı'ndan sonra tekrar kurulan beyliğe Fatih döneminde büyük ölçüde son verilmiş,II.Bayezid döneminde de tamamen ortadan kaldırılmıştır 1487.

GERMİYANOĞULLARI(1299-1429)

Malatya'dan Kütahya'ya gelen aşiret,I.Yakup döneminde Kütahya merkez olmak üzere Kula,Simav,Denizli çevresinde 1299 yılında kurulmuştur.

Sınırlar Ege'ye doğru genişletilmiş,Bizans vergiye bağlanmıştır.

I.Murad döneminde,Şehzade Yıldırım'ın Germiyan Beyi Süleyman Şah'ın kızı Devletşah Hatun ile evlendirilmesi sonucu,topraklarının bir kısmını (Simav-Emet-Tavşanlı)Osmanlılara çeyiz olarak bıraktılar.

Yıldırım Bayezit döneminde topraklarının tamamı Osmanlı Devleti'ne katıldı 1390.Ankara Savaşı'ndan sonra beylik tekrar kuruldu 1402.II.Yakup Bey'in oğlu olmadığı için,vasiyeti üzerine beyliğin Osmanlı'ya katılmasını istemiş.

KARESİOĞULLARI (1304-1360)

Karesi Bey tarafından Balıkesir'de 1304 yılında kuruldu.Danişmentoğulları soyundan gelmektedirler.Sınırlarını Çanakkale Boğazına kadar (Bergama-Edremit-Susurluk) genişlettiler.Denizciliğe önem verilerek güçlü bir donanma oluşturdular.Kısa bir ömür süren bu beyliğe Orhan Bey son verdi.

Bu beyliğin ileri gelenleri (Evranos,Hacı İlbey)Osmanlılara katılarak büyük hizmetlerde bulundular.Karesi donanması ise Osmanlı donanmasının çekirdeği olmuştur.

HAMİTOĞULLARI(1300-1423)

Isparta ve Antalya yörelerinde Dündar Bey tarafından dedesinin ismiyle 1300 yılında kuruldu.

Antalya ve Eğirdir olmak üzere iki kola ayrılmış.Eğirdir kolu İlhanlı egemenliğini tanımış ve I.Murat zamanında topraklarını 80.000 altın karşılığında Osmanlılara 1374 yılında satmışlardır.Tekeoğulları olarak bilinen Antalya koluna Yıldırım Bayezit 1391 de son vermiş.Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kurulan beyliğe II.Murat kesin olarak son verdi.

EŞREFOĞULLARI(1284-1326)

Beyşehir ve Seydişehir dolaylarında Eşrefoğlu Süleyman Bey tarafından 1284 yılında kurulmuştur.Akşehir,Bolvadin gibi yerler alınmış.1326 yılında İlhanlıların Anadolu valisi Timurtaş tarafından yıkılmıştır.

ALAİYE BEYLERİ

Alanya'da kurulmuş.1293 te Karamanoğullarının eline geçmiş.Burdaki Karaman beyleri Memlüklere bağlı olup onlar adına para bastırmışlar.1471 yılında Gedik Ahmet Paşa tarafından Alaiye Osmanlı topraklarına katılmıştır.

MENTEŞOĞULLARI(1261-1424)

Muğla (Kayra),Denizli,Aydın dolaylarında Menteşe Bey tarafından 1261 yılında kurulmuştur.Denizci beylik olan Menteşeoğulları Milas,Fethiye,Denizli bölgelerini ele geçirerek Mesut Bey zamanında sınırlarını genişlettiler. Yıldırım döneminde ortadan kaldırıldı.Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kuruldu.İlyas Beyin ölümü ile 1424 yılında Osmanlı'ya bağlanmış ve Fatih tarafından kesin olarak 1451 yılında ortadan kaldırıldı.

SAHİB ATAOĞULLARI(1275-1342)

Afyon ve çevresinde Anadolu Selçuklu Devleti veziri Sahib Ata'nın oğulları tarafından 1275 yılında kurulmuştur.1342 yılında Germiyanoğulları ile birleşmişlerdir.

AYDINOĞULLARI (1308-1426)

İzmir ve Aydın dolaylarında merkez Birgi olmak üzere Germiyanoğlu komutanlarından Aydın oğlu Mehmet Bey tarafından 1308 yılında kurulmuş olan denizci bir beyliktir.

En ünlü yöneticileri olan Gazi Umur Bey,Ege'de Haçlılarla mücadele etti.

Bu beyliğe ilk olarak Yıldırım Bayezit son verdi.Ankara Savaşı'ndan sonraki dönemde tekrar kuruldu.Cüneyt Bey döneminde Osmanlı içişlerine müdahale etmişlerdir.II. Murat tarafından bu beyliğe son verilmiştir.

SARUHANOĞULLARI (1313-1410)

Manisa ve çevresinde Germiyanoğulları komutanlarından Saruhan Bey tarafından 1313 yılında kurulmuş.Denizci bir beylik olan,Menemen,Foça,Kemalpaşa (Nif)'ya sahip olan beyliğe Yıldırım Bayezit son vermiş ve Şehzade sancağı olmuştur.Ankara Savaşı'ndan sonra tekrar kurulmuş olan beyliğe 1410 yılında Çelebi Mehmet tarafından kesin olarak son verilmiştir.

CANİK BEYLİKLERİ

Samsun,Giresun,Ordu,Niksar gibi yerleşim alanlarının bulunduğu Orta Karadeniz'e Canik adı verilmektedir.Canik bölgesinde Oğuzların Çepni boyu yerleştirilmişti.Buralarda kurulan beyliklere (Bayram,Kubad, Taşan,Taceddin vb) hepsine birden Canik Beylikleri denmiştir.II.Murat zamanında Osmanlılara katılmıştır 1428.

TACEDDİNOĞULLARI (1348-1428):

Niksar merkez olmak üzere,Taceddin bey tarafından 1348 yılında kurulmuş.Kadı Burhanettin ile mücadele edip yenilmişler,Osmanlı yanında yer alan beyliğe Osmanlı Devleti 1428 yılında son verildi.

CANDAROĞULLARI (İsfendiyaroğulları) (1292-1461):

Kastamonu ve Sinop çevresinde Şemseddin Yaman Candar tarafından 1292 yılında kuruldu.Kastamonu ve Sinop kollarına ayrılan beyliğin Sinop kolunda İsfendiyar Bey bulunmaktaydı.Topraklarının büyük bir bölümü Yıldırım Bayezit tarafından ele geçirilen beylik,Ankara Savaşı'nın ardından tekrar güçlendi.Fatih Sultan Mehmet,Trabzon seferi sırasında beyliğe 1461 yılında son verdi.