Gazel Özellikleri - Gazel Nedir, Türleri ve Örnekleri Neler, Temsilcileri Kimler?

Edebiyatın belirli dönemleri dikkat çekmiştir. Divan edebiyatı ve halk edebiyatı gibi türler de kalıcı olmayı başarmıştır. Türk divan şiirinde en çok kullanılan nazım biçimlerinden birisi de gazeldir. Gazel nazım biçimi çeşitleri ve özellikleri merak edilmiştir. Edebiyat derslerinde de karşılaştığımız bu nazım biçimi ile ilgili çok sayıda örnek de bulunur. Arapçadan gelen gazel sözcüğünün ne anlama geldiği türleri ve temsilcileri kullanıcılar tarafından merak edilmiştir. Divan edebiyatındaki bu nazım biçimini araştıran kişiler gazel özellikleri hakkında detaylı araştırma yapmıştır. Gazel nedir, çeşitleri ve örnekleri neler sorularının yanı sıra, bu nazım biçiminin temsilcilerinin kimler olduğu merak edilmiştir.

Gazel Nedir?

Divan şiirinde en sık kullanılan gazel nazım biçimi nedir sorusu, kullanıcılar tarafından araştırılmıştır. Arap ve Fars edebiyatlarından doğan gazel, Türk edebiyatında 15. Yüzyıl ile 19. Yüzyıl arasında doğmuştur. Divan edebiyatında küçük şiirler olarak bilinen gazelin kendine has kafiye örgüsü de vardır. Bu durumda gazelin kafiye örgüsü "aa,ba,ca" şeklindedir. Bu nazım biçimi 5-9 beyitler arasında şiirlerin yazıldığı nazım biçimi adıdır. Gazelin ilk beytine matla denirken, son beytine makta denilmiştir. Gazel içerisindeki en güzel beyte "şah beyit" denilmiştir. Gazel nazım biçimleri de bununla beraber araştırılmıştır. Bunlar; gazel-i muvaşşah, musammat gazel, müşterek gazel, mükerrer gazel, müzeyyel gazel ve mülemma gazel şeklindedir.

Gazelin Özellikleri Nelerdir?

Divan edebiyatı nazım biçimi olan gazelin özellikleri neler olduğu kullanıcılar tarafından araştırılmıştır. Bu nazım biçiminin özellikleri ise şu şekildedir;

- Her gazel beyitlerden oluşmaktadır. Beyitler ise ikili mısralar şeklinde yazılır.

- Beyit sayısı 5-15 arasında değişecektir.

- 15'ten fazla beyit içeren eser ise mutavvel gazel olarak adlandırılır.

- Gazelin konuları genellikle liriktir. Coşku ve heyecana bağlı kelimeler kullanılmaktadır.

- Gazelde konu bütünlüğü şart değildir ve gazelin her beytinde farklı bir konu işlenir. Beyitleri arasında konu bütünlüğü olan gazellere yek-ahenk gazel denir. Bir gazelin bütün beyitleri aynı etkileyicilikte söylenmişse bu tür gazellere yek- âvâz gazel denir.

En Güzel Gazel Örnekleri

Gazel türleri ve temsilcileri de çok sık merak edilip, araştırılmıştır. Divan şairlerinin en çok kullandığı bu nazım biçiminde bilinen isimler; Fuzuli, Emri, Baki ve Ziya Paşa'dır. En güzel gazel örnekleri ise aşağıdaki gibidir;

Fuzuli
Beni candan usandırdı, cefadan yar usanmaz mı,
(Beni canımdan bıktıran yar, cefa etmekten bıkmaz mı)
Felekler yandı ahımdan, muradım şemi yanmaz mı?
(Ahıma felekler bile yandı, hala arzuma kavuşamam mı?)

Emri

Mecnûn ki mülket-i gam-ı Leylîde şâh idi
Âhı duhânı başına çetr-i siyâh idi

Mecnûna yolda nâka-i Leylînin izleri
Gündüzle âfitâb idi giceyle mâh idi

Mecnûn diyâr-ı gamda özin kılmış idi hâk
Mûlar degüldi sînesi üzre giyâh idi

Mecnûn ki cism-i zerdini ber-bâd kıldı âh
Gûyâ ki hırmen-i gam-ı Leylîde kâh idi

Mecnûna kamet ü ruh-ı Leylîsüz Emriyâ
Bâg-ı cihânda serv ile gül şekl-i âh idi

Bâki

Serv ile kametüne kimse dimez hem-serdür
Müntehâ kametün andan dahi bâlâ-terdür

Gül derin gülmez açılmaz bana ol gonce-dehen
Galibâ hep yüzine gül didügüme terdür

Seyr-i deryâya ne hâcet dem-i sahrâ geldi
Gûyiyâ sahn-ı çemen şimdi yem-i ahdardur

N'ola gül şevkine çalup çağırursa bülbül
Mutribâ ol dahi başka başına mehterdür

Söyle şol kan olacağı bize sunsun Bâkî
Nev-bahâr irdi gedâlar içecek demlerdür