İktibas Nedir? Söz Sanatlarından İktibas Ne Demek, Türk Edebiyatındaki Örnekleri Neler?

Edebiyatta pek çok eserde söz sanatlarına başvurulmuştur. Söz sanatları, bir eserde anlatımı daha güçlü ve etkili kılmak için kullanılır. Geçmişten günümüze kullanılan söz sanatları bu nedenle edebi eserlerde sıklıkla kullanılmıştır. En önemli söz sanatları arasında yer alan iktibas, Arapçadan dilimize geçmiştir. İktibas kelimesi günümüzde gündelik dilde çok kullanılmadığı için, anlamı çoğu kişi tarafından merak edilmiştir. Önemli bir söz sanatı olan iktibas şiirde veya düzyazıda kullanılmıştır. Alıntı yapma anlamına gelen iktibas kelimesi, ödünç anlamına da gelmektedir. Kullanılan edebi eserde anlamı güçlendirmeyi amaçlayan bu söz sanatının detayları çoğu kişi tarafından merak edilmektedir. İktibas nedir sorusuna bağlı olarak pek çok örnek vardır.

İktibas Nedir?

İktibas kelime anlamı olarak, alıntı, ödünç almak veya bir malın veya eşyanın ödünç alması anlamlarına gelir. Edebiyatta ise söz sanatları olarak kullanılan iktibas kelimesinin anlamı değişecektir. Sıklıkla kullanılan söz sanatları arasında yer alan iktibas, şiirde veya düzyazıda anlamı güçlendirmek, söze güzellik katmak amacıyla bir şair ya da yazarın, eserine "ayet", "hadis" ya da bunlardan parçalar almasıdır.

İktibas Örnekleri

İktibas sanatı edebiyatta şairlerin sıklıkla kullandığı söz sanatlarından birisidir. Eserde bir yazarın eserine ayet ve hadis gibi parçalar alarak anlamı güçlendirmesi son derece önemlidir. İktibas sanatına dair edebiyatta pek çok örnek karşımıza çıkar. Bu örneklerden birkaçı şu şekildedir;

1- "Lâ Yüsel"e binlerce suâl olsa kurban
İnsan bu muâmmalara dehşetle nigehbân (Âkif)

Burada tırnak içerisine alınan kısım, Enbiya suresindeki "Allah'a yaptığı işlerden sual olunmaz" mealindeki ayetten alınmıştır.

2- Zâlimlere bir gün dedirir kudret-i Mevlâ
Tallâhi lekad âserekellâhü aleynâ (Ziya Paşa)

Burada geçen dizede, Allah'ın gücü, kudreti zalimlere bir gün "Allah'a andolsun, hakikaten Allah seni bize üstün kılmış" dedirir.

3- Cihan kanûn-i sa'yin, bak, nasıl bir hisle mûnkadı!

Ne yaptın? "Leyse li'l-insâni illâ ma-se'â" vardı! (Mehmet Akif Ersoy)

Mehmet Akif Ersoy burada Necm suresinde geçen "sizin için çalışmaktan başka bir şey yok" mealindeki ayeti kullanarak iktibas sanatını yapmıştır.

İktibas Ne Demek?

İktibas sanatı edebiyatta önemli bir yere sahiptir. Pek çok önemli şair, eserinde iktibas sanatına yer vermiştir. İktibas fikre ve manaya bağlıdır, eserde ayetin ve hadisin tamamı alınmayabilir. Şiirde veya düzyazıda anlamı güçlendirmek için ayet ve hadislere yer vermeye iktibas denir.