İsim tamlaması nedir, türleri nelerdir? Belirtili, belirtisiz, takısız ve zincirleme isim tamlaması örnekleri

Türkçe dil bilgisi konularının en temel konularından biri olan isim tamlamaları en az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşuyor. Kendi içinde dört ana başlıkta açıklanan isim tamlamalarına hakim olmak tüm dile hakim olmak açısından oldukça önemli. İsim tamlamalarına dair konu anlatımlarını ve cümle örneklerini haberimizde bulabilirsiniz.

İSİM TAMLAMASI NEDİR?

İsim tamlaması, bir nesneyi tanımlamak için tek bir sözcüğün yeterli olmadığı durumlarda ya da nesnenin detaylarıyla tanımlanması gerektiği durumlarda birinin diğerini tamamlayarak bir anlam bütünlüğü oluşturduğu sözcük gruplarına denir. İsim tamlamaları herhangi bir nesne üzerinde aitlik ya da sahiplik belirtir. İsim tamlamasında kelimelerden biri tamlayan diğeri ise tamlanandır. İsim tamlamaları yapıları bakımından iki ayrı grupta incelenir.

İSİM TAMLAMASI TÜRLERİ NELERDİR?

• Belirtisi İsim Tamlaması
• Belirtisiz İsim Tamlaması
• Zincirleme İsim Tamlaması
• Takısız İsim Tamlaması

BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI ÖRNEKLERİ NELER?

Belirtili isim tamlaması, isim tamlamaları içinde en kolay olanıdır çünkü tamlayanı da tamlananı da ek alır. Eğer ki isim tamlamasında tamlayan ilgi eki, tamlanan ise iyelik eki almışsa buna belirtili isim tamlaması denir. Ayrıca belirtili isim tamlamasını anlamadak için tamlanana "Neyi" ve "Kimi" sorularını da sorabiliriz. Belirtili isim tamlamalarında bazen tamlayan kelime zamir de olabilir.

İlgi ekleri: -ın /-in /-un /-ün, -im

İyelik ekleri: -ı /-i /-u /-ü, -im, -in

• Arabanın kapısı
• Masanın gözü
• Benim kalemim
• Kadının saati
• Sevginin gücü

BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI ÖRNEKLERİ NELER?

Belirtisiz isim tamlamasının en belirgin özelliği tamlayanın ek almamasıdır. Tamlanan tıpkı belirtili isim tamlamasındaki gibi iyelik eki alır ancak tamlayan burada yalın haldedir. Tamlanan ünlü harfle bitiyorsa kaynaştırma ünsüzü alabilir. Belirtisiz isim tamlamalarının birçoğu alışılagelmiş birleşik isimlerdir.

• Misafir fincanı
• Keçi peyniri
• Elma suyu
• Ayva tatlısı
• Türkçe öğretmeni
• Boğaz köprüsü

TAKISIZ İSİM TAMLAMASI ÖRNEKLERİ NELER?

Takısız isim tamlaması, isim tamlamaları içindeki en tartışmalı konudur çünkü son zamanlarda akademik dünyada takısız isim tamlamalarının sıfat tamlaması olduğu yönünde görüşler konuşulmaktadır. Biz yine de bu zamana kadar kabul görmüş şekilde takısız isim tamlamasından bahsedeceğiz.

Takısız isim tamlamalarında tamlayan da tamlanan da ek almaz. Takısız isim tamlaması tamlananın hangi maddeden oluştuğunu söyleyen isim tamlamalarına denir. Tamlayanın tamlananın ham maddesini nitelediği isim tamlamaları takısız isim tamlaması olarak adlandırılır.

• Tahta kaşık
• Cam bardak
• Yüz kazak
• Altın kolye
• İpek gömlek
• Bakır tencere

Tamlayanın tamlananı bir şeye benzettiği isim tamlamaları da takısız isim tamlaması çatısı altında incelenir.

• Demir perde
• Yufka yürek
• Taş kafa

ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI ÖRNEKLERİ?

Zincirleme isim tamlamasında ikiden fazla sözcüğün bir araya gelerek bir isim tamlaması oluşturması gerekir. Zincirleme isim tamlaması diğer tamlamalara göre biraz daha karmaşıktır. Bu tamlamada tamlayan da tamamlanan başk abir isim tamlaması da oluşturuyor olabilir.

• Mehmet'in fizik kitabı
• Mutfak lambasının ışığı
• Apartman kapısının kolu
• Bebeğin mama sandalyesi
• Armut ağacının kökü

TAMLAYANI DÜŞMÜŞ İSİM TAMLAMASI NEDİR?

Tamlayanı düşmüş isim tamlamalarında tamlayan kelime cümle içinde bulunmaz. Bu isim tamlamalarında tamlayan genelde zamirdir.

• Odası çok geniş. (Onun odası)
• Kalemim kırıldı. (Benim kalemim)
• Evimiz yıkıldı. (Bizim evimiz)
• Arabanız güzelmiş (Sizin arabanız)