İstifham Nedir? Söz Sanatlarından İstifham Ne Demek, Türk Edebiyatındaki Örnekleri Neler?

Edebi eserlerin birçoğunda sözü, cevap beklemeksizin anlamı güçlendirmek için soru soruyormuş gibi kullanıldığı görülmektedir. Aslında bu bir söz sanatıdır. Bu sanata da istifham denilmektedir. Cevap alma amacı gütmediği için soru sorarken okuyucu şaşırtabilir. Anlatılmak istenenleri soru biçiminde aktarır. İstifham ne demek? Sorusunun yanıtını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Özellikle istifham ile ilgili örnekler vererek konuyu daha iyi aktarmış olacağız.

İstifham Nedir?

İstifham sanatı, anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır. Cevap alma amacı gütmez, duyguyu ve anlamı güçlendirir, anlatılmak istenenlerin soru biçiminde anlatır. Sözü, cevap beklemeksizin anlamı güçlendirmek için soru soruyormuş gibi kullanma sanatı şeklinde de ifade edebiliriz.

"Hani o, bırakıp giderken seni / Bu öksüz tavrını takmayacaktın?

Alnına koyarken veda busemi / Yüzüme bu türlü bakmayacaktın?

Gelse de en acı sözler dilime / Uçacak sanırım birkaç kelime

Bir alev halinde düştün elime / Hani ey gözyaşım, akmayacaktın?"

• 1., 2 ve 4. Satırın son dizesinde soru sorma yoluna gidilmiştir. Yani istifham sanatı yapılmıştır. Fakat görüldüğü üzere cevap beklenmemektedir.

İstifham Örnekleri

• Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ?

Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan şühedâ.

• Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?

Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

• Nerde Ertuğrul'u koynunda büyütmüş obalar?

Hani Osman gibi Orhan gibi gürbüz babalar?

• Olur mu dünyaya indirsem kepenk,

Gözyaşı döksem Nuh Tufanı'na denk?

• Bana kara diyen dilber

Gözlerin kara değil mi?

Yüzünü sevdiren gelin

Kaşların kara değil mi?

• Şu karşıma göğüs geren

Taş bağırlı dağlar mısın?

• Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı?

Felekler yandı âhımdan muradım şem'i yanmaz mı? (Fuzuli)

• Kim söylemiş beni

Süheyla'ya vurulmuşum diye?

Kim görmüş ama kim,

Eleni'yi öptüğümü,

Yüksek kaldırım'da güpegündüz?

Melahat'i almışım da sonra

Alemdar'a gitmişim, öyle mi?

Onu sonra anlatırım, fakat

Kimin bacağını sıkmışım tramvayda? (Orhan Veli)

• Sükût… Kıvrım kıvrım uzaklık uzar;

Tek nokta seçemez dünyadan nazar.

Yerinde mi acep, ölü ve mezar?

Yeryüzü boşaldı, habersiz miyiz?

Güneşe göç var da kalan biz miyiz?

Yukarıdaki örneklerin hepsinde istifham sanatına başvurulmuştur. Soru sorulmuş fakat yanıt beklenilmemiştir. Bu sayede anlam daha da güçlendirilmiştir.