Kavram Ağı Nedir? Kavram Ağı Nasıl Hazırlanır, Ne İçin Kullanılır, Örnekleri ve Özellikleri Neler?

Öğrencilerin çok fazla kullandığı bir yöntem olan kavram ağı, birçok insanın kolaylaştırıcı yöntemi de olmuştur. Peki kavram ağı nedir? Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik olan kavram ağı nasıl hazırlanır, örnekleri ve özellikleri nelerdir gibi sorular da aynı şekilde merak edilen sorulardandır. Gelin hep beraber kavram ağını ayrıntılarıyla inceleyelim.

Kavram Ağı Nedir?

Kavram ağı yani semantik ağ, mevcut bilgilerin kategorize edildiği bir öğrenim yöntemidir. Kavram ağları, öğrencilerin izlenim ve düşüncelerini ders materyallerindeki kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen grafiklerdir. Öğrencilerin ön bilgileri harekete geçirmek, kavramlar arası yeni ilişkiler kurmak, yeni kavramlar geliştirmek ve kavramları yeniden düzenlemek gibi zihinsel etkinliklerle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına kolaylık sağlar. Kavram ağları, anlamlı öğrenme sağlamayı hedefleyen, yeni konuyla eski konular arasındaki bağlantıların bir grafik üzerinde gösterilmesini sağlayan yöntemlerdir. Kavram haritası, kavramların ve bu kavramlar arasındaki ilişkilerin grafiksel bir teknikle sunulmasıdır ve belli bir konu alanında öğrencilerin kavramsal anlamalarını değerlendirme aracı olarak da kullanılmaktadır.

Kavram Haritası Nedir?

Birbiriyle bağlantısı olan kavramların bir şablon ya da şema üzerinde ilişkisinin gösterilmesine kavram haritası denir. Kavram haritası aslında insanların kafasında yer alan bilgilerin ast-üst ilişkisini anlayabilmek adına çok faydalı bir uygulamalardır. Örneğin; Coğrafya dersinde yer alan "delta, menderes, kanyon" gibi konular dış kuvvetler konusu içerisinde yer alırken bunları kavram haritalarında "Akarsu biriktirme şekilleri> delta, menderes, Akarsu aşındırma şekilleri> Kanyon" şeklinde sınıflandırabilir. Bu durum ham bilginin zihinde doğru bir şekilde sınıflandırılmasına yarar. Kavram ya da zihin haritası oluşturma eğitim sürecinde önemli etkinliklerden birisi olmasıyla birlikte, eğitimcilerin sık tercih ettiği yöntemlerden biridir.

Kavram Ağı Nasıl Hazırlanır?

Bir kâğıda öğretilecek kavramlar listelenir. Kavramlarla ilgili açıklamalar, ilkelere, kavramlar arası ilişkilere yer verilmez. Eşya ve olayların tekil örnekleri, özel adlar kavram olmadıkları için listeye alınmaz.

Bir başka yere özel örnekler, öğrenciler için önemli olaylar not edilir.

Kavram listesinden en genel kavram ayrı bir kâğıdın başına yazılır. Bundan sonra öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende kâğıda yerleştirilir. Birincil kavramdan sonra ikincil kavramlarla bağlantıyı sağlayan kavramlara koordinat kavramlar denir. Düşey düzenlemede genel kavramlar üstte, eşit genellikteki kavramlar aynı satırda yer almalıdır.

Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır. Kavramları, haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edebilmek için kutu içine alınmalıdır. Haritada yer alan iki kavram arası ilişkiyi göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır. Bazı durumlarda ilişkinin yönü önemli olduğu için yön oklarla gösterilir.

Kavramlar arası ilişkiler, ilişki çizgilerinin üzerine birkaç sözcük ile yazılır. Bu ilişki kavramlardan en az birini ilgilendiren bir önermedir.

Genel bir özetle ''Kavram ya da konu belirlenir. Daha sonra bu kavram ya da konuyla ilgili olarak akla gelen diğer kavram ve sözcükler listelenir. Her kavram ya da sözcük anlamlarına ya da ilişkilerine göre gruplandırılır. Gruplandırılan sözcüklere bir isim verilir. Gruplandırılan sözcükler dışında listede kalan sözcük ya da kavram var ise gruplandırmaya devam etmek gerekmektedir. Kavram ağlarında bir gruba dahil edilen bir sözcük başka bir grupta da kullanılabilir.''

Kavram Ağı Özellikleri Nelerdir?

Kavramları gruplamada ve böylece daha üst kavrama ve düşünme düzeyine ulaşmada etkilidir.

Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafiktir.

Önceki bilgileri harekete geçirir.

Yeni kavramları geliştirir.

Kavramlar arası yeni ilişkiler bulmayı sağlar.

Kavramları yeniden düzenler.

Zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamaya yardımcı olur.

Öğretimde şema, çizelge, diagramlar kullanılmaktadır. Kavram haritalarını bunlardan ayıran nokta; kavram haritalarının içeriği geniş olan konularda da kullanılabileceği, okların akış şemalarında olduğu gibi aynı yönü izleme zorunluluğu olmaması; bunların yerine kavramları birbirine bağlayan okların değişik özellikler gösterdiği ve bu oklar üzerinde çoğunlukla tek sözcükten oluşan ifadelerin yer alabileceği görülmektedir.