Kervansaray Nedir? Kervansaray Özellikleri, Yapılış Amacı ve Osmanlı’daki Kervansaraylar

Günümüz Türkiye'sinde olduğu gibi, geçmişte Türk İslam yönetimlerinin hakim olduğu tüm coğrafyalarda, kervansaray görmek mümkündür. Kervansaray yapılış amacı, günümüzle değil; geçmişimiz ile açıklanabilir. Peki, kervansaray nedir? Dilerseniz özellikle Osmanlı'daki kervansaraylar hakkındaki haberimizi birlikte inceleyelim...

Kervansaray Nedir?

Şehir içinde dinlenme ve ticaret amacı ile yapılan yapılar için kullanılmakta olan hanların yanı sıra; şehirlerarasında bulunan yollarda baniler vesilesiyle yaptırılan ve çeşitli ihtiyaçları sağlayacak biçimde olanlara da kervansaray ismi verilmekteydi. Kervanlar bu kervansaraylarda geçici olacak şekilde konaklayabilir, birlikte getirmiş oldukları ürünleri pazarlayabilir ve para işlerini yapabilirlerdi. Kısacası kervansaray, kervanların ticaret yolları üstünde kurulmuş olan konak yerleri idi ve Türk-İslam Devletleri içerisinde yolcu ve tüccarların dinlenebilmesi amacı ile yapılmış olan hayır kurumları idi.

Kervansaray Özellikleri, Yapılış Amacı ve Osmanlıdaki Kervansaraylar

Türk İslam devletleri içerisinde, özellikle de Osmanlı Devleti içerisinde önemli bir yere sahip olan kervansaray yapıları çeşitli özelliklere sahiptir. Bu özellikler şu şekilde örneklendirilebilir;

• Oldukça korunaklı, kale görünümlü ve de yüksek duvarlara sahip olan yapılardır.
• İki kervansaray arasındaki mesafe; 40 kilometre olarak yani deve yürüyüşüyle günde 9 saat olacak şekilde ayarlanmıştır.
• Kervansaraylar, içerisinde birçok hizmet barındırmaktadır. Bunlar arasında; aşhane, yatakhane, eşya depoları, erzak ambarları, ahır, mescit, samanlık, şadırvan, eczane, hamam, hastane, nalbant, ayakkabıcı, memurlar ve gelir divanları bulunmaktadır.
• Başta, savaşlarda kale olarak kullanım amacına uygun olarak yapılmışlardır.
• Ticaretin önem kazanması ile birlikte Osmanlı döneminde kervansaraylar bugünkü bilinen amacına uygun inşa edilmiştir.

Birçok özelliği ve hizmeti içinde barındırmış olan han ve kervansarayların ilk yapım amacı savaş için kale iken; Osmanlı İmparatorluğu zamanında bu amaç ticaret, dinlenmek ve konaklamak üzerine gelir kazandıran vakıf yapıları olarak değişmiştir. Ayrıca kervansarayların yapılış amaçları arasında;

• Yolcu ve tüccar kimselerin konaklayabilmesi ile mal ve can güvenlikleri
• Ticaretin canlanması
• Gümrük gelirlerinin çoğalması
• Bölgedeki yol güvenliklerinin sağlanabilmesi
• Gerek ticari, gerek ise sosyal yaşamın geliştirilmesi
• Yolcuların hayvanlarının dinlenebilmesi ve yolcuların hastalıklarının tedavi edilebilmesi

Türk İslam devlet yönetimleri içerisinde tüm bu özelliklere ve amaçlara sahip olan kervansaraylar, en çok da Osmanlı döneminde etkisini sürdürmüş ve ne yazık ki yine Osmanlı döneminde etkisini kaybetmiştir. Osmanlıdaki kervansaraylar ise şu şekilde örneklendirilebilir;

• Şekerci Han
• Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı
• Erzurum Rüstem Paşa Kervansarayı
• Üsküp Kurşunlu Han
• Kurtkulağı Kervansarayı
• Büyükçekmece Kervansarayı
• Hanlar Bölgesi Kervansaray
• Köprülü Mehmet Paşa Kervansarayı