Kısa Çizgi Kullanımı - Kısa Çizgi Nerelerde Kullanılır, Klavyede Nasıl Yapılır, Kullanıldığı Yerlere Örnek Cümleler

Kısa Çizgi Nerelerde Kullanılır?

Kısa çizgi kullanımı Türkçede oldukça yaygındır. Bu nedenle kısa çizginin kullanıldığı yerler ve kısa çizgi örnekleri iyi öğrenilmelidir. Kısa çizginin en temel görevi, satır sonuna sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılmasıdır. Bunun haricinde kısa çizginin görevleri oldukça fazladır. Bu açıdan baktığımızda kısa çizgi matematikte bile kullanılan bir noktalama işaretidir. Bunun haricinde genel olarak hecelemede de kullanılmaktadır. Kısa çizginin kullanım alanları ve kısa çizgi ile ilgili cümleler aşağıdaki gibidir:

1- Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılır. Bu tür kullanımda sözcükler heceler arasından bölünür: Yoksa kimseciklerin oturmadığı kanepelerde bu saatte pek başıboş-

lar mı oturur?

• Satır sonundaki birleşik sözcükler iki kelime arasından değil, okunuşa göre heceler arasından bölünür: ba- şöğretmen, il- kokul, Os- manoğlu
• Satır sonunda kesme işareti (') varsa ayrıca tire işareti kullanılmaz: Edirne'den...

Not: Satır sonunda tire kullanımının sayfa düzeni ve kâğıt tasarrufu gibi avantajları olmakla birlikte, bilgisayarda yazılan metinlerde sayfa düzeni ve sözcük aralığı otomatik olarak ayarlandığı için, satır sonunda tire kullanımı gitgide azalmaktadır.

2- Kısa çizgi bir cümledeki ara sözleri ve ara cümleleri (parantez cümlelerini) ayırmak için paranteze benzer şekilde kullanılabilir. Bu kullanımda ilk sözcüğe ve son sözcüğe bitişik yazılır: Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.

3- Ekleri gösterirken ekin başına konur: -den, -lık, -ış, -ak

4- Dilbilgisinde kökleri ve ekleri ayırarak vurgulamak için kullanılır: a-lış, du-rak, gör-gü-süz-lük

5- Fiil, kök ve gövdelerini göstermek için fiilden sonra kullanılır: al-, dur-, gör-, ver-; başar-, kana-, okut-, taşla-, yazdır-

6- Heceleri göstermek için kullanılır: bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, ya-zar-lık, prog-ram

7- Matematikte çıkarma (eksi) işareti olarak ve sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır: 50-20 = 30, -10 °C

8- Kelimeler ve rakamlar arasında "-den -e kadar, ve, ile, ila, arasında" anlamları vermek için kullanılır. Bu tür kullanımda ilgili sözcük ve rakamlara bitişik yazılır: Türkçe-Almanca Sözlük, saat 09.30-10.30 arası, 1914-1918, Ural-Altay dil ailesi, Manas Destanı'nda soy-dil-din üçgeni

9- Eski harfli metinlerin yeni yazıya aktarılmasında Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış tamlamaların, bileşik ve türemiş kelimelerin ögelerini ayırmak için kullanılır: Cemiyet-i Akvâm, Hâkimiyet-i Milliye, Servet-i Fünûn, hokka-bâz, âteş-perest, menfaat-perest, bî-bedel, nâ-mağlûb, fî-sebîlillâh, min-tarafillâh, bilâ-ücret

Yukarıda da görüldüğü gibi kısa çizginin kullanım alanı hecelemeleri içermektedir. Bunun yanında pek çok yerde kullanılmaktadır. Kısa çizginin yazımını incelediğimizde, karşımıza kesin bir kural çıkmamaktadır. Bu nedenle kısa çizginin yazımı, kullanıldığı göreve göre değişmektedir.