Kurallı Birleşik Sıfat Nedir? Kurallı Birleşik Sıfat Cümleleri Örnekleri ve Konu Anlatımı

Kurallı birleşik sıfat nedir öğrenmeden önce, birleşik sıfatın ne olduğunu bilmek gerekir. Birleşik sıfat, yapısında birden fazla sözcük barındıran sıfatlara denir. Birleşik sıfatlara örnek olarak; varyemez, boşboğaz, mirasyedi, kısa boylu, küçük çiçekli gibi kelimeler verilebilir. Bu kelimeler sıfat olarak kullanıldığında, bunlar birleşik sıfat olarak adlandırılır. Birleşik sıfatlar kendi içerisinde ikiye ayrılır: kurallı birleşik sıfatlar ve kaynaşmış birleşik sıfatlar. Bu yazımızda kaynaşmış birleşik sıfatlar konu alınmayarak, sadece kurallı birleşik sıfatlar hakkında bilgi vereceğiz. İşte kurallı birleşik sıfatlar konu anlatımı aşağıda!

KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR KONU ANLATIMI - KURALLI BİRLEŞİK SIFAT NEDİR?

Yukarıda birleşik sıfatın ne olduğunu belirtmiştik, peki kurallı birleşik sıfat nedir? Kurallı birleşik sıfatlar, biçimsel olarak ayrı yazılan kelimelerden oluşur, lakin bu kelimeler belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış haldedir. Kurallı birleşik sıfat oluşabilmesi için en az iki kelimenin bir arada kullanılması gereklidir. Kurallı birleşik sıfatlar hakkında unutulmaması gereken püf nokta ise bu sıfatların ayrı yazıldığıdır. Zira bu sıfatlarda anlam kaynaşması yoktur. Bu özelliği ile de kaynaşmış birleşik sıfatlardan ayrılmaktadır.

Bu tür sıfatlar aslında birer sıfat grubudur. Kurallı birleşik sıfatlar çeşitli şekillerde oluşur. Bunlara kurallı birleşik sıfat denmesinin sebebi ise belirli esaslara göre oluşmalarıdır. Bunları teker teker kurallı birleşik sıfat cümleleri ile birlikte açıklamak gereklidir. Kurallı birleşik sıfatlar şu yollar ile oluşur:

• Bir sıfat tamlamasında, tamlanan konumunda bulunan isme "-lı" ve "-li" eklerinin eklenmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; güzel göz-lü köpek, büyük yaprak-lı çiçekler, uzun boy-lu çocuk, küçük pencere-li ev… Görüleceği üzere bu durumda aslen isim kökenli olan bir kelime -lı eki alarak sıfat haline dönüşerek, önündeki sıfatla birlikte kurallı birleşik sıfat oluşturmaktadır.

• Sayı sıfatlarıyla oluşturulan sıfat tamlamasında, tamlanan konumunda bulunan isme "-lı" yahut "-lik" eklerinin eklenmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; yarım gün-lük mesafe, üç gün-lük ömür, beş ay-lık bekleyiş… Görüleceği üzere bu durumda aslen isim kökenli olan bir kelime -lık eki alarak sıfat haline dönüşerek, önündeki sayı sıfatıyla birlikte kurallı birleşik sıfat oluşturmaktadır.

• Bir takısız isim tamlamasında, tamlanan konumunda bulunan isme "-lı" ve "-li" eklerinin eklenmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; taş duvar-lı bahçe, çelik kasa-lı oda, deri mont-lu çocuk, ahşap ev-li kadın, gümüş kolye-li kız… Görüleceği üzere bir takısız isim tamlasında, tamlanan konumundaki isime -lı ekinin gelmesi ile, takısız isim tamlaması, kurallı birleşik sıfata dönüşmektedir.

• Bir sıfat tamlamasında, isim ile sıfatın yerleri değiştirilerek, isme üçüncü tekil kişi iyelik eki olan "-i" veya "-si" eklerinin eklenmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; boy-u uzun çocuk, duvar-ı yıkık bahçe, çene-si düşük öğrenci, saç-ı kısa oğlan, oda-sı loş ev… Bu durumda sıfat tamlaması tepe taklak olarak, aslen isim kökenli kelimeye iyelik eki getirilerek kurallı birleşik sıfat oluşturulmaktadır.

• Ayrılma "-den" durum eki almış bir isimden sonra isim eylem gelmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; kulak-tan dolma sözler, dede-den kalma bahçe, ana-dan doğma fakir…

• İkilemelerin ardından isim gelmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; evsiz barksız çocuk, tatsız tuzsuz yemek, irili ufaklı toplar…

• Sıfat olabilecek deyimlerden sonra isim gelmesi ile:

Bu duruma örnek olarak kurallı birleşik sıfat örnekleri verirsek; çenesi düşük öğrenci, cana yakın kız… Görüleceği üzere bu durumda aslında bir deyim olan iki sözcük, bir isimden önce gelerek kurallı birleşik sıfat oluşturmaktadır.