Liselere girişte altı ayaklı öneri

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 15 Eylül'de yaptığı açıklamanın ardından kaldırılan TEOG'un yerine nasıl bir sistem getirileceği konusunda öğrencileri ve velilerin tüm endişelerini giderebilecek bir sistem önerisi Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı'ndan (SETA) geldi. SETA TEOG'un dezavantajlarını analiz eden ve yeni model önerisi geliştiren "TEOG Yerleştirme Sistemi: Güçlükler ve Öneriler" isimli kapsamlı bir rapor hazırladı. 6 ildeki 33 farklı okulda 33 yönetici, 86 öğretmen, 173 öğrenci ve 83 veliyle mülakatlar yapılarak hazırlanan raporda kamuoyunda tartışılan birçok modelin aynı sistemde kullanıldığı 6 ayaklı bir öneri sunuldu. İşte SETA'nın liselere geçiş formülü:
1. Tüm öğrencilerin sınava girdiği ve merkezi olarak puan üstünlüğüne göre yerleştirildiği bir sistem yerine az sayıda öğrencinin (yüzde 5) az sayıdaki seçici liseye (yüzde 5) merkezi olarak yerleştirildiği, diğer öğrencilerin (yüzde 95) ise kendi mahallesi ve yakın çevresindeki okullara gitmesinin esas olduğu bir sistem tasarlanmalıdır.
2. Liseye giriş imtihanına girecek öğrenciler şöyle belirlenebilir: Ortaokul düzeyinde başarı düzeyi en yüksek öğrenciler az sayıdaki seçici liseler için sınava girebilir. İkinci alternatif ise her okuldaki en başarılı yüzde 10'luk ya da en fazla yüzde 20'lik bir kesimin seçici liseler için yapılacak sınavlara girmesidir. Böylece sınav stresi sadece en başarılı öğrenciler üzerinde var olacaktır.
3. Merkezi sınav alternatifinde hangi liselerin seçici okul olacağı önemli noktalardan bir tanesidir. Seçici liseler belirlenirken fen ve sosyal bilimler liselerinde de bazı normlara göre bir eleme yapılması gerekmektedir. Az sayıdaki imam hatip, mesleki ve teknik lisenin sınavla öğrenci alan seçici lise olarak tespiti uygun olacaktır.
4. Sınav her lise türü için ayrı da yapılabilir. Örneğin fen lisesi sınavı için matematik ve fen bilgisi, Anadolu liseleri sınavı için matematik, Türkçe ve sosyal, imam hatip liseleri için de matematik, Türkçe ve sosyal derslere ek olarak din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinin ağırlıklı olduğu bir sınav yapılabilir. Meslek liseleri için ise bunlara ek olarak bazı meslek yetenekleri kriter alınabilir.
5. Merkezi sınavda başarılı olamayan diğer tüm öğrenciler evlerine en yakın tercih ettikleri lise türüne yönlendirilmelidir. Yani isteğine bağlı olarak meslek, Anadolu veya imam hatip lisesine yönlendirmelidir. Öğrenciler mahalle okullarına yönlendirilirken öğrenci ve ailenin okul türü tercihi dikkate alınmalıdır.
6. Mahalle lisesine yönlendirmede çeşitli esneklikler de tanınmalıdır. Yani öğrenci zorunlu olarak adrese dayalı lise türüne yerleştirilmemelidir. Özellikle dezavantajlı bölgelerdeki okulların bu bölgedeki çocukların zorunlu kaderi olmaması için mahalle dışındaki liselere gitmesinin önü açılmalıdır. Bunun için her liseye mahalle dışından öğrenci alınabilmesi için belirli bir kota koyulabilir. Mahalle dışındaki okula gitmek isteyen öğrencilerde okul başarısı aranabilir.
TEOG'DA SORUN YERLEŞTİRMEDE
Raporda TEOG'un olumsuz yönleriyle ilgili de çarpıcı tespitlere yer verildi. TEOG'daki temel sorunun sınav aşamasından çok yerleştirme süreci olduğu vurgulanan raporda "2017 yılı yerleştirmesinde 1,2 milyon öğrencinin yaklaşık 250 bini tercihte bulunmadığı ya da tercih ettiği okula yerleştirilemediğinden açık öğretim lisesine yönlendirilmiştir. Öğrencilerin önemli bir kısmı yerleştikleri okullardan memnun olmayıp birçok kez nakil başvurusu yapmıştır" denildi. Başarılı öğrencilerin fen, bazı Anadolu liselerini tercih ederken, başarısız öğrenciler imam hatip ve meslek liselerine gitmek durumunda kaldıkları belirtildi.