Röle Nedir? Röle Bağlantısı Nasıl Yapılır, Ne İşe Yarar ve Çeşitleri Nelerdir?

Röleler, elektromanyetik bir devre anahtarıdır. Üzerinden bir elektrik enerjisi akımı geçtiğinde çalışır. Rölenin üzerinde temel olarak üç bölüm bulunur: Bobin, palet ve kontak bölümleri. Rölelerin giriş bölümüne yani bobinine elektrik enerjisi akımı verildiğinde, bobin mıknatıslanır. Daha sonra bir armatürü hareket ettirir. Böylece kontak kısımları birbirine temas ederek devrede enerji iletimi sağlanmış olur. Böylece anahtarlama işlemi gerçekleştirilerek elektronik devre çalışmış olur.

Rölelerin üzerinde genellikle, birden fazla anahtarlama kontağı bulunur. Bu nedenle röleler, birden fazla anahtarlama işlemini aynı anda yapabilme kapasitesine sahip devre elemanlarıdır. Rölelerin çalışma prensibi mekanik bir temele dayanır. Bobine gelen enerji kontakların birbirine temas hareketini mekanik olarak sağlamaktadır. Bu nedenle zaman içinde kontaklarda aşınma, oksitlenme gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu yüzden röleler sık sık arızalanabilen elemanlardır. Üzerinden akım geçmesiyle birlikte devreye giren, elektromanyetik temelli çalışan bu devre elemanları, tristör ve triyak gibi devre elemanlarının kullanımıyla birlikte ikinci plana atılmış olsalar da, hâlâ aktif olarak kullanılmaktadır.

RÖLE NE İŞE YARAR?

Röleler, elektrik devrelerinin devreye girmesini yani çalışmasını ve devreden çıkmasını yani durmasını sağlayan anahtarlama elemanlarıdır. Farklı frekanslardan ve farklı dalga türlerinden hiç etkilenmeden çalışabilen bu anahtarlama elemanları, üzerinden elektrik akımı geçmesiyle birlikte çalışırlar ve bağlı bulundukları elektronik devrenin de çalışmasını sağlarlar. Rölelerin kullanımıyla, herhangi bir elektronik devrenin uzaktan kumanda edilerek çalışması sağlanabileceği gibi, otomatik şekilde çalışması ve kapanması da sağlanabilir. Bir iç mekândaki lambaların yakılması ve söndürülmesi işlemini uzaktan kumanda etmek istiyorsak, bu durumda röle kullanmak gerekir. Röle, lambayı açıp kapatan, elle basılarak devreye giren anahtarın yerini alır. Yürüyen merdivenler, otomatik kapılar gibi sensörlerin kullanımıyla otomatik olarak devreye giren sistemlerde de röle kullanılır. Sensör rölenin bobinine enerji girişini sağlar ve böylece röle çalışır. Rölenin çalışmasıyla, otomatik kapı veya merdiven de çalışmaya başlar. Bunların dışında röleler sigortalarda, evde kullanılan elektrikli aletlerde, alarm sistemlerinde vs. birçok alanda kullanılır.

RÖLE ÇEŞİTLERİ

Röleler kendi içinde farklı çeşitleri olan anahtarlama elemanlarıdır.

Zaman rölesi: Bu tür rölelerde, kontak durumu belirlenen bir sürenin ardından değişmektedir. Bu süre, kullanıcı tarafından belirlenebilmektedir. Zaman ayarlı röle veya zamanlayıcı röle şeklinde de anılan bu röleler, enerjiye maruz kaldıktan belirli bir süre sonra bağlı bulunduğu elektronik devrenin çalışmasını sağlamaktadır. Veya aynı şekilde, röle üzerindeki enerji kesildikten sonra, belirli bir süre geçtikten sonra çalışmayı durdurması da mümkündür.

Termik röle: Termik röle adı verilen röle çeşidi, ortam ısısına bağlı olarak kontak durumunu aktif veya pasif hale getiren rölelerdir. Bu tür röleler, ortam sıcaklığını ayarlayan, yani ısıtan veya soğutan aletlerde yoğun olarak kullanılır. Ortam sıcaklığı belirli bir derecenin altına düştüğünde çalışan, belirli bir derecenin üstüne çıktığında ise çalışmayı kesen ısıtıcı cihazlarda ve ortam sıcaklığı belirli bir derecenin üzerine çıktığında çalışan, belirli bir derecenin altına düştüğünde ise çalışmayı durduran klimalar gibi cihazların bu çalışma biçimleri röle kullanılarak sağlanır. Ütü aletlerinde de termik röleler yoğun olarak kullanılır.

Solid State Röle (SSR): Solid state röle, katı hâl rölesi anlamına gelir. Diğer klasik rölelerin aksine, mekanik aksamı olmayan ve dayanıklılığa diğer rölelere göre çok daha yüksek olan röle çeşididir.

Kaçak akım rölesi: Bu röleler, yalıtım bakımından hatalı olan ve belirli akım değerlerinin dışında fazla akımın geçtiği devrelerde enerjiyi keserek devrenin korunmasını sağlamaya yarar.

Faz koruma rölesi: Motorlarda, fazlardan birinde sorun olacak olursa, motor olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle fazları kontrol etmek amacıyla faz koruma röleleri kullanılır.

RÖLE BAĞLANTISI NASIL YAPILIR?

Röle bağlantısı, röle bobinini besleyen artı uca röleyi açma-kapama düğmesi bağlanır. Bu düğme ile röle kontrol edilir. Röledeki artı giriş ucu, röle üzerinde anahtarlanır. Artı çıkış ucu ise, rölenin kullanılacağı elektronik devreye yani o röle ile çalıştırılacak olan alıcı cihaza bağlanır.