Şathiye Nedir? Tasavvuf Edebiyatında Şathiye Örnekleri, Özellikleri, Temsilcileri ve Konusu

Şathiye nedir sorusu, edebiyat alanında yapılan çok sayıda araştırmaya konu olmuştur. Şathiye ne demek araştırmanızda edebiyat konusunda yapılan araştırmaları baz alabilirsiniz. Şathiye örnekleri araştırmasında da karşınıza çok sayıda örnek çıkacaktır. Şathiye türünün temsilcileri, edebiyat alanındaki usta kişilerdir. Şathiye özellikleri ve şathiye hece ölçüsü ile ilgili ayrıntılar yazımızın devamında.

Şathiye Nedir?

Şath, Arapça kökenli bir kelime olup konuşurken ölçüyü kaçırmak demektir. Doğal olara abartılı davranmak anlamına gelir. Şathiye türünde yazılan il şiirlerin 11. YY'da ortaya çıktığı görülür. Bu eserler daha çok Tekke şairleri tarafından yazılmıştır. Yazılan eserler ozanların divan toplantılarında gündeme getirilmiştir. Şathiye türünde yazılan eserlere örnek verilecek isimler ve eserleri aşağıdaki gibidir.

• Yunus Emre ve divanı
• Bektaşi Veli'nin Faydalı Öğütler eseri
• Azmi Baba divanı
• Kaygusuz Abdal'ın Saray ve Name isimli eserleri

Şathiye Ne Demek?

Şathiye türünde yazılan eserler daha çok yazarın vecd halinde söylediği sözlerden ortaya çıkar. Bu eserler manzum niteliğindedir. Bu türde yazılan eserlerde Allah aşkı, bekabillah, fenafillah, vahdet-i vücut türünde tasavvufi konular işlenir. Ayrıca harabet ehli ve bezm-i alem türündeki gazellerde de sıklıkla şathiye türünden yararlanılır.

Şathiye Özellikleri

Edebiyat alanında kullanılan tür örneklerinin özellikleri incelendiğinde şathiye özellikleri ile ilgili de çok sayıda kaynağa ulaşabilirsiniz. Şathiyenin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

• Şathiye örneklerinde en ciddi konular dahi ifade edilirken mizahi bir dil kullanılır.
• Şathiyenin hezeliyat ve hiciv eserlerinden en önemli farkı bu eserlerde sadece tasavvufi konularea yer verilmesidir.
• Şathiye örnekleri incelendiğinde gazel şeklinde yazılan aa,xa, xa kefiye dizimine rastlanır.
• Şathiye örneklerinde Ene'l Hak inancı esastır. Bu nedenle şiiri kaleme yazar Allah'la senli benli konuşur.
• Geçmişte yazılan birçok şathiye türü, şeriata aykırı olduğu gerekçesi ile yasaklanmıştır.
• 15 ve 16. YY dönemlerinde, o güne kadar yazılmış olan şathiyeleri açıklamak adına çok sayıda risale yazılmıştır.
• Bazı ozanlar tarafından yazılan örnekler incelendiğinde şathiyelerin sema ya da koşma kalıbı ile yazıldığı görülür.
• Daha çok sufiler ve Tekke şairleri şathiye türünde eserleri kaleme almışlardır.
• İslam kelamcıları ve divan şairleri şathiye türündeki şiirlerin yazılmasına karşı çıkmıştır.
• Şathiye türündeki eserlerde daha çok Hz. Adem ve Hz. Havva'nın cennetten kovunma teması işlenir.

Azmi Baba tarafından yazılan bir şathiye türünde aşağıdaki dizelere yer verilmiştir.

"Sekiz cennet yaptın Adem için

Adem'i cennetten çıkardın niçin"