Sefaretname Nedir? İlk Sefaretname Örnekleri Neler, Neyi Anlatır?

Sefaretname nedir, konusunda sefir sözcüğünün anlamı bize ipucu verir. Elçi anlamına gelen sefir sözcüğü, sefaretname ne demek, neyi anlatır bilgilerine ulaşmamızı sağlar. Elçi olarak atanan kişinin görevde bulunduğu şehrin kültürel, teknoloji, bilim, siyaset vb. konularda gözlemlerini not alır, kitaplaştırır. Bu noktada ilk sefaretname kimin eseri ve sefaretname örnekleri türün özelliklerine ulaşmada yardımcı olur. Yalnız gezi edebiyatının bir türü olan seyahatnameyle karıştırmamalıyız. Sefaretname ve seyahatname farkı olan türlerdir.

Sefaretname Nedir?

Devleti temsilen başka devletlere gönderilen temsilcilere sefir denilmiştir. Osmanlı Devleti'nde elçilik görevini belirtmek için kullanılan sefâret sözcüğü elçinin(sefirin) tuttuğu raporları tanımlayarak sefaretname teriminin oluşmasını sağlamıştır.

Kalıcı ya da geçici olarak giden elçiler, gittiği ülkede siyasi, bilim, sanat, askeri, sağlık ve dahası olan konularda notlar alarak saraya sunmuşlardır. Bu zamanla bir geleneğe dönüşmüş ve yazan sefirler raporları kendilerine has bir tür ve kaynakla oluşturmaya başlamıştır.

İlk Sefaretname Örnekleri Nelerdir?

Sefaretnamelerin ilk örnekleri genellikle 17.yüzyılın ikinci yarısından sonraki dönemlerde rastlanır. Zamanla oldukça ilgi uyandıran bu eserler, 18.yüzyılda yani Osmanlı'nın Batı'ya yönelişini hızlandırdığı zamanlarda, daha da çoğalmıştır.

Kaynakların çoğu ve okullarda tarih derslerinde öğretilen bilgilere göre ilk sefaretname örneği Kara Mehmet Çelebi'nin Viyana Sefaretnamesi'dir.

Bugün en bilinen ve en ünlü örneği ise Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin Sefaretnamesi'dir.

Sefaretnamelerin son örneği de İran'da elçilik görevinde bulunan Mehmed Tahir Münif Paşa'nın risalesidir.

Sefaretname ve Seyahatname Farkı

Sefaretname bir ülkeye zorunlu olarak devlet görevi için gönderilen elçilerin durum raporudur ve genellikle siyasi amaç için yazılır. Osmanlı devleti döneminde elçilik göreviyle yabancı ülkelere gönderilenler görev esnasında ülkeye dair gözlem ve izlenimlerini topladıkları raporlara sefaretname denir.

Seyahatname, herhangi bir insanın (seyyahın) daha çok da bir edebiyat sanatçısının hem yurt içinde hem de yurt dışında gezip gördüğü yerlerdeki toplumları, kentleri, yerleri; yaşayışları, âdet ve töreleri, gelenek ve görenekleri, doğal ve tarihî güzellikleri yani ilgi çekebilecek her şeyin değişik yönlerini edebî bir üslup içinde kaleme alarak anlatmasına denir.

Bu açıdan bakıldığında seyahatname ve sefaretnamenin yazım amacı ve kişilerin yaptığı yolculukların amacı çok farklıdır. Seyahatname daha çok keyfi bir yolculuğun ürünüyken, sefaretname devlet göreviyle zorunlu olarak gidilen ülkede gerekbli bilgileri gözlemleme ve not altına alarak saraya sunma işidir.

Seyahatnamenin dünyada ilk örneği Babür Şah'ın yazdığı Babürname'dir. Bunun dışında Türk edebiyatında ilk örneği Seydi Ali Reis'in yazmış olduğu Mirat'ül Memalik'tir.