Türemiş Sözcük Nedir? Yansımadan ve Gövdeden Türemiş Sözcükler ve Örnekleri

Türemiş sözcük nedir ve örnekleri neler, bilmemiz için Türkçenin dil yapısını bilmeliyiz. Türkçe sondan eklemeli bir dildir. Sözcüğün sonuna gelerek anlamı değiştiren ekler yapım eki olup bu sözcüklere türemiş sözcük denir. Hem kökten hem gözdeden türemektedir. Bu da gövdeden türemiş sözcük nedir, sorusunu akla getirir. Gövdeden ve kökten türeyen sözcüklerin yanında yansımadan türeyen sözcükler de vardır. Yansımadan türemiş sözcük ne demek için yansıma sözcükler nelerdir şimdi bakalım.

Türemiş Sözcük Nedir?

Türkçe yapı olarak sondan eklemeli bir dil olan aynı zamanda yer yer baştan eklemeli (pekiştirilmiş sözcüklerde) bir dildir. Türkçede sözcük yapısına baktığımızda ise basit, türemiş ve birleşik sözcük yapısı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu ayrım sözcüğün köküne gelen ekin sözcüğün anlamını değiştirip değiştirmemesine göre ve sözcük oluşum biçimine göre yapılmaktadır. Basit, türemiş ve birleşik sözcük nedir bakacak olursak:

Basit sözcük: Hiçbir yapım eki almamış sözcüktür. Basit sözcükler çekim eki alabilir. Örneğin:

• Ağaçlar, ormanda daha güzel ve daha özgür duruyordu.

Bu cümlede bütün sözcükler yapıca basittir. Çünkü sözcüklerin hiçbiri yapım eki almamıştır.

Türemiş sözcük: En az bir yapım eki almış sözcüktür. Türemiş sözcükler çekim eki de alabilir. Örneğin:

• Yazılı anlatımda yetenekli olabilirsiniz.

Bu cümlede bütün sözcükler türemiştir. Çünkü her sözcük en az bir yapım eki almıştır.

Birleşik sözcük: Aynı ya da farklı türdeki iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu sözcüklerdir. Örneğin: yeryüzü, kartopu, ayakkabı, keçiboynuzu, büyükanne, kırkayak, ilkbahar, Karagöz, mirasyedi, imambayıldı, ayakbastı, gündöndü…

Gövdeden Türemiş Sözcük Nedir?

Sözcükler görevleri bakımından değişiklik sağlarken basit, türemiş ve birleşik olarak üçe ayrılmaktadır. Yapım eki alan sözcükler türemiş sözcük olarak nitelendirilirken bu sözcüklerde kök değişmese de köke gelen ek anlamı ve biçimi değiştirmektedir. Anlam gelen ekle değiştiği için bu eke yapım eki denilmektedir.

Sözcüğün yapım eki almış haline gövde denilmektedir. Eğer gövdeye bir yapım eki daha gelirse oluşan sözcüğe gövdeden türemiş sözcük denilmektedir. Başka bir deyimle isim ya da fiil kökü olan bir sözcüğe gelen iki yapım eki de yapım ekiyse ilk yapım ekinden sonra gelen yapım ekiyle sözcük gövdeden türemiştir.

Örnekleri Neler?

İsim ya da fiil sözcük köklerine yapım eki getirerek pek çok sözcük gövdeden türeyebilir. Bunlara örnek verecek olursak:

• Oyun(isim kökü)+cu(yapım eki)= oyuncu (gövdeden türemiş sözcük)
• Sev(fiil kökü)+gi(yapım eki)= sevgi (gövdeden türemiş sözcük)
• Sil(fiiil kökü)+gi(yapım eki)=silgi (gövdeden türemiş sözcük)
• Yan(fiil kökü)+gın(yapım eki)=gövdeden türemiş sözcük
• Can (isim kökü)+lı(yapım eki)=gövdeden türemiş sözcük

Yansımadan Türemiş Sözcük Ne Demek?

Doğada kendiliğinden oluşan ve canlı ya da cansız varlıkların çıkardığı seslere yansıma ses(sözcük) denilmektedir. Yansıma sözcükler Türkçede türemiş sözcük olarak kabul edilip yansımadan türemiş sözcükler olarak tanımlanmaktadır. Bu sözcüklere örnek verecek olursak:

• Şırıl şırıl: şırıltı
• Kütür kütür: kütürtü
• Vızır vızır: vızırtı
• Çatır çatır: çatırtı
• Uğultu: uğultu
• Hışır hışır: hışırtı
• Mırıl mırıl: mırıltı