Vadeli işlemler piyasası nedir?

İşlem yapan tarafların birbirini tanıması gerekmez. Yapılan tüm işlemler, borsa takas merkezinin garantisi altındadır. Bu piyasalarda işlemler karşılıklı olarak, yüzyüze sesli pazarlık yöntemiyle (open outcry) ya da elektronik ortamda bilgisayar vasıtasıyla (elecktronic trading) yapılır.

Fiyat bilgileri data yayıncılarına aktarılarak anında dünyaya duyurulur. hukuki olarak bağlayıcı olan ve sözleşmeye konu ürünü gelecekte almak veya satmak üzere işlem salonunda yapılan bir anlaşmadır. Bu sözleşmede alım satıma konu ürünün; kalitesi, miktarı, teslim yeri ve tarihi, borsa tarafından önceden belirlenip standart kalıplara bağlanmıştır.

Bir örnekle açıklayalım; (Pamuk sözleşmesi) miktar:5000 kg. Baz kalite: Ege standart 1 sıra. Vade ayları: Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim, Kasım, Aralık. Fiyat Kotasyonu: Fiyatlar kg. bazında cent olarak kote edilir. Günlük fiyat sınırı: 6 cent aşağı, 6 cent yukarı. Fiyat değişim aralığı: kg. başına 10/100 cent. Teslimat ilk bildirim günü: İlk teslimat tarihinden 5 iş günü önce. İlk teslim tarihi: Vade ayının ilk iş günü. Son işlem günü

Vade ayının sondan on yedinci işgünü. Son bildirim günü: Son işlem gününü takip eden beşinci iş günü. Bu, standart özellikleri tipik bir sözleşme örneğidir. Görüldüğü gibi sözleşmede ürünün, cinsi, kalitesi, miktarı, teslim yeri ve tarihi kotasyon şekli ve diğer detaylar standart olarak belirtilmiştir. Tarımsal ve finanssal ürünler, döviz kurları, değerli maden ve enerji ürünleri gibi pek çok ürün, vadeli işlem sözleşmelerine konu olabilmektedir. Vadeli İşlemler Piyasalarının Tarihi Gelişimi Vadeli işlem sözleşmelerine benzer sözleşmelerine benzer sözleşmelerin alım satım, ilk olarak 18. yüzyılın ilk yarısında Japonya ve Amsterdam da yapılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Amerika Birleşik Devletlerinin Chicago şehrinde, günümüzde dünyanın en gelişmiş borsalarından biri olan Chicago Ticaret Kurulunun (Chicago Board of Trade) bu tür işlemlere başlaması ile vadeli işlem piyasaları gelişim sürecine girmiş, teknolojinin sağladığı olanaklar ve yeni ürünlerin geliştirilmesi ile dünya çapında hızla yayılmaya başlamıştır. Özellikle 1970 sonrası, Bretton Woods sisteminin terk edilmesiyle birlikte, döviz ve faiz oranlarında meydana gelen dalgalanmalar sonucu oluşan riskten korunmak amacıyla, finansal ürünler üzerine vadeli işlem sözleşmelerinin geliştirilmesi bu piyasalarda, yeni bir döneme başlatmıştır. Kullanımındaki kolaylık ve sağladığı ekonomik yararlar nedeniyle vadeli işlem piyasaları, günümüzde gelişmiş liberal ekonomilerin vazgeçilmezidir.