Varistör nedir, ne işe yarar? Varistör nerelerde kullanılır? Nee İçin Kullanılır?

Varistörler, doğrusal olmayan direnç özelliği bulunan, gerilim kontrolü sağlayan elektronik devre elemanlarıdır. Varistör kelimesi, "variable resistor" tabirinden türetilmiştir. Varistörler, elektronik devre üzerine gelen elektrik enerjisinde voltaj yükselmesi durumları gerçekleştiğinde, direnci azaltmaya veya aynı şekilde voltaj düşük geldiği zamanlarda direnci artırmak suretiyle voltaj dalgalanmalarını sönümlendirmeye yarar. Bu sayede devrenin voltaj değişikliklerinden olumsuz yönde etkilenmesi ve devrenin diğer bileşenlerinin bozulması engellenmiş olur.

Varistörler, çeşitli maddelerden üretilir. Bunların arasında en yaygın olanı "çinko oksit" olmakla birlikte, bunun dışında "silikon karpit" ya da "titanyum dioksit" malzemelerinden de üretilmektedir. Bu malzemeler disk şeklinde üretilir ve üzeri plastik malzeme ile kaplanır. Daha sonra ise varistörün devreye bağlanması amacıyla altına devre bağlantı terminalleri monte edilir. Varistörün altında yer alan iki küçük metal ayak, devreye bağlantı noktalarını oluşturur.

VARİSTÖR SEMBOLÜ

Varistör devre elemanları, "voltaj kontrollü direnç" ya da "voltaja duyarlı direnç" olarak da adlandırılır. İngilizce'de "Voltage Dependent Resistor" yani Türkçe anlamıyla "gerilime bağlı direnç" tabirinin kısaltması olan "VDR" harfleri, varistörün sembolü olarak kullanılır. Bu elektronik devre elemanı kısaca "VDR" diye anılır.

VARİSTÖR NERELERDE KULLANILIR?

Varistörler, çeşitli enerji sistemleri üzerinde kullanılır. Voltaj kaynağı ile buna duyarlı elektronik devreler arasında, devreye paralel bağlama yöntemiyle bağlanarak kullanılır. Şebekeden gelen elektrik enerjisinde herhangi bir dalgalanma durumu olursa, varistörler devreye girerek voltaj dalgalanmasını kendi üzerinde sönümlendirir. Böylece özellikle aşırı yüksek voltajda gelen enerjinin devre üzerine binmesini engelleyerek, diğer devre elemanlarının zarar görmesini ya da bozulmasını engeller. Varistörlerin farklı çeşitleri de mevcuttur. En yaygın olarak kullanılan çeşitleri, metal oksit ve silikon karpit varistörlerdir. Çinko oksit taneciklerinden üretilen seramik şeklinde bir malzeme olan metal oksit varistörlerin içinde bizmut, manganez ve kobalt gibi maddeler de bulunabilir. Bu tür varistörler, çok yüksek güç ve voltaj kullanmakta olan devrelere daha uygundur. Varistörlerin kullanım alanları:

• Yüksek enerji gerektiren, endüstri alanında kullanılan sistemler
• Radyo iletişimine yarayan çeşitli ekipmanlar
• Telekomünikasyon teknolojileri
• Elektronik alet ve ekipmanlar
• Otomobillerde bulunan elektronik sistemler

VARİSTÖR NASIL BAĞLANIR?

Varistörler, elektronik devrelerin üzerine paralel bağlama metoduyla bağlanır.

VARİSTÖR NASIL ÇALIŞIR?

Varistör, gerilimin miktarına göre, gerilimle ters orantılı olacak şekilde dirence değişen önemli bir devre elemanıdır. Elektronik devre üzerine gelen enerjideki gerilim miktarı azaldığı zaman varistörün direnci artar, elektronik devre üzerine gelen enerjinin gerilimi arttığı zaman ise varistörün direnci azalır. Yani varistörler doğrusal olmayan bir direnç özelliğine sahiptir, voltaj kontrollü olarak çalışmaktadır. Elektronik devre üzerine gelen elektrik enerjisinin voltajı arttığında direnci azaltır, bu voltaj azaldığında ise dirence artırır. Böylece devre üzerine gelecek olan voltajdaki dalgalanmaları kendi üzerinde sönümlendirerek, devreye dalgalanma olmaksızın enerji ulaşmasını sağlar. Ancak varistörlerin sönümlendirebileceği gerilim miktarı da sınırlıdır. Buna göre, dirençli oldukları gerilim miktarına göre farklı değerlerde varistörler üretilir. Farklı elektronik devrelerde, devrenin nitelik ve ihtiyacına göre, farklı değerlerde varistörler kullanılır. Her varistör, kendi duyarlı olduğu maksimum voltaj dalgalanması seviyesinden daha yüksek bir gerilimle karşılaştığında patlayabilir. Varistörlerin direnç değerleri, üzerlerinde yazılı olarak bulunmaktadır.

VARİSTÖR SAĞLAMLIK TESTİ

Varistörler, sağlamlık kontrolüne tâbi tutulabilir. Elektronik devre ölçü aletini, en büyük direnç kademesine getirerek, ölçü aletinin iki kutbunu varistörün iki ayağına tutmak suretiyle, varistörde direnç ölçülür. Varistör sağlam ise, ölçü aletinin ölçebileceğinden çok daha yüksek bir direnç seviyesine sahip olmalıdır. Yani ölçü aletine tuttuğumuzda, ölçü aletinde herhangi bir direnç okunamaması gerekir. Ölçü aletinde hiçbir değişiklik yoksa, bu durumda varistör sağlam demektir. Bu test sırasında dikkat edilmesi gereken, varistörü ve ölçü aletini tutarken, varistörün yalnızca tek bir ayağına elimizi değdirebiliriz. Ölçüm sırasında varistörün her iki ayağına da elimizi değdirmemiz durumunda, ölçü aleti hatalı ölçüm yapacaktır. Bu durumda varistör sağlam olsa bile, sanki varistör arızalıymış gibi, hatalı bir direnç ölçümü gerçekleşecektir.