Yoğun sınav kaygısıyla baş etmenin yolları

Sınavlar sadece katılacak kişileri değil, onların ailelerini de etkilediğinden, büyük bir kesim yıl boyu sınav kaygısı hissedebiliyor. Öğrencilerin yaşadığı sınav kaygısı bazen belirli seviyelerin üzerine çıkarak onları rahatsız etmeye ve performanslarını olumsuz etkilemeye başlayabiliyor. INDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi ekibinin sınav performans kaygısını anlamak ve üstesinden gelmek konusunda verdiği öneriler, ailelere ve öğrencilere dikkat etmeleri gereken konular hakkında yol gösterecek.
Hepimiz, hayat boyu bazı sınavlara giriyor ve bu sınavlar öncesinde büyük heyecanlar yaşıyoruz. Kimi zaman yaşadığımız sınav kaygısı belirli seviyelerin üzerine çıkarak bizi rahatsız etmeye ve performansımızı olumsuz etkilemeye neden olabiliyor. İNDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi'nden Uzman Klinik Psikolog Ersin Bayramkaya, kaygının aslında sınava hazırlanmak için motive olmamızı sağlayan ve sınav esnasında başarılı olmak için bizi destekleyen bir duygu olduğunu vurgulayarak şunları söyledi: "Ancak yaşanan bu duygu bazen belirli seviyelerin üzerine çıkarak öğrenciyi rahatsız etmeye ve performansını olumsuz etkilemeye başlar. Kısaca bu noktada zihinsel bir blok haline gelir. İşte biz buna "yoğun sınav kaygısı" diyoruz."
Sınav kaygısının nedenleri

Bayramkaya, sınav kaygısının nedenlerine bakıldığında bunların; gerçekçi olmayan düşüncelerimiz, felaket senaryolarımız, olmamış şeyler için olumsuz beklentilerimiz ve yaşadığımız olumsuz sınav anıları olabileceğini söyledi. Burada yapılması gerekenin düşünce, inanç ve senaryoları gözden geçirmek ve bunların yerine daha gerçekçi ve olumlu düşünceler koymak olduğunu vurguladı: "Örneğin; "Bu sınavda başarılı olamayacağım" yerine "Bu sınavda başarılı olabilmek için elimden geleni yapacağım" şeklinde düşünüyor olmak bizim kendimizi daha iyi hissetmemize ve kaygı ile baş etmede bize daha çok yardımcı olmaktadır." dedi. Ayrıca, eğer bir öğrencinin eğitim yaşamında olumsuz sınav anıları varsa bu anılarla ilgili mutlaka özel bir çalışma yapılması gerektiğini belirtti: "Çünkü bu anılar öğrencinin zihninde bir film karesi gibi donup kaldığından, canlılığı hala dünkü gibidir. Bu anı ile ilgili olumsuz duygular, düşünceler ve görüntüler üzerinden zaman geçse de hala hissedilir ve deneyimlenir. Bu nedenle öğrenci sınava hazırlanırken ya da sınava girdiğinde bu olumsuz düşünceler, duygular ya da görüntülerle baş başa kalır ve bu durum öğrencinin performans kaygısı yaşamasına ve sonuç olarak sınavda gerçek performansını gösteremeyerek başarısız olmasına neden olur."
İNDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi'nden Uzman Klinik Psikolog Ersin Bayramkaya, yoğun sınav kaygısıyla baş etmenin ipuçlarını şu şekilde sıraladı:

•"Sınava yeterince hazırlandığınızdan emin olun.
•En güçlü olduğunuz ve en zorlandığınız noktalarınızı bilin.
•Zorlandığınızda destek alın.
•Son anda göz atmayın, son günü dinlenmeye ayırın.
•Düşüncelerinizi süzgeçten geçirin.
•İyi ve doğru beslenin.
•Dinlenmeye ve eğlenmeye vakit ayırın.
•Muhakkak spor yapın.
•Doğru nefes alın.
•Sınavdan önce iyi bir uyku çekin."
Aileler için öneriler

İNDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi'nden Aile ve Çift Teparisti, Uzman Psikolog Derya Özçelik ise, çocuğu sınava hazırlanan aileler için şu bilgileri verdi: "Bireyin yaşamı boyunca çeşitli şekil ve durumlarda performans sergilemesi gerektiğini düşünecek olursak, başarı ve başarısızlıkla ilgili deneyimlerin kalitesi büyük önem arz etmekte. Sınav sonucunun nasıl yaşandığı ve sonrasında hayatın nasıl organize edildiği, bireyin gelecekteki performans deneyimlerinde etkileyici rol oynayacaktır. Çocuğunuzu tekrar motive edebiliyor olmanız ve onun kendi kendini yeniden motive edebilmesini desteklemeniz bir başka önemli adımı oluşturmakta. Ayrıca, bireylerin kendi eğitimlerinden ve kendi öğrenmelerinden sorumlu olmaları özellikle yetişkinlik için önemli bir adım. Çocuğunuzun başarısının da başarısızlığının da sorumluluğunu almasına izin verin. Bu sorumluluğu onun yerine siz üstlenmeyin. Başarısının tadını çıkarıp kutlamasına, başarısızlığının üzüntüsünü yaşayıp telafi etme girişimlerine olanak tanıyın."
Sınavlar her ne kadar hem çocuk ve gençlerin hem de ailelerinin hayatlarının merkezine yerleşmiş durumda olsalar da, hayatın onlardan ibaret olmadığının hatırlanmasının tüm aile bireyleri için kritik bir ihtiyaç olduğunu söyleyen İNDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi'nden Aile ve Çift Teparisti, Uzman Psikolog Derya Özçelik; "Çocuğunuza kendisinin de hayatının da sınavdan ibaret olmadığını sıklıkla hatırlatmaktan çekinmeyin. Kabulü, motivasyonu, telafi etme yöntemlerini ifade edebileceğiniz pozitif, destekleyici ve çocuğunuza güvence verici bir lisan seçin." dedi.
İNDA Çözüm Odaklı Danışmanlık ve Eğitim Merkezi'nden Uzman Psikolog Ceyda Eke ise, çocukları rekabetin olumsuz etkilerinden ve sınav kaygısından korumak için işin büyük bir kısmının ailelere, sonra da öğretmenlere düştüğünü vurguladı ve şunları ekledi: "Her çocuğun öğrenme hızı, şekli ve yetenekleri farklıdır. Çocuklara daha okul öncesinden başlayıp okul hayatı boyunca devam eden "Bak komşunun kızı, teyzenin oğlu veya sıra arkadaşın" gibi öteki çocukları ve yapabildiklerini göstermekten kaçınılmalıdır. Bu motivasyon sağlamaz; sadece öfke yaratır çocukta. Çocuğunuzun geliştirmesini istediğiniz becerileri onlara kazandırmak için onun neyi iyi yaptığını veya nelerde zorlandığını bilmelisiniz. Kısaca kendi çocuğunuzun haritasını iyi çıkartmalı ve buna göre yol izlemelisiniz."