İlk çeyrek deldi geçti: -% 13.8

Türkiye ekonomisi tarihinin en zor dönemlerinden geçiyor. 2001 krizinden sonra yakalanan 27 çeyreklik büyüme süreci, 2008'in son çeyreğinde 6.2 ile şok küçülmeyle sona ermişti. Bu yılın ilk çeyreğinde kriz daha da derinleşti ve küçülme yüzde 13.8'e çıkarak çeyreklik bazda rekor kırdı. Tarihi boyunca istikrarlı bir büyüme süreci yakalamakta zorlanan Türkiye, en son 1945 yılında yüzde 15.3 oranında küçülmüştü. Dolar bazındaki küçülme ise daha şiddetli oldu. Dolarda yaşanan yükseliş nedeniyle ekonomi ilk çeyrekte yüzde 29.1 oranında küçüldü. Yıllık bazda küçülme yüzde 2.2 ile sınırlı oldu.
YATIRIMLAR DURDU
Peki tarihi küçülmenin nedenleri neydi? Özel sektör yatırımlarının durma noktasına gelmedi tarihi daralmada başlıca nedeniydi. 2008'den itibaren azalmaya başlayan yatırım harcamaları bu yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 35.8 oranında azaldı. Özel sektör yatırımlarındaki azalmanın küçülmeye katkısı 8.3 puan oldu. Kamu harcamaları ile ekonomide çöküş önlenmeye çalışılsa da başarı sağlanamadı. Kamu, yatırım harcamalarını ilk çeyrekte yüzde 25, nihai tüketim harcamalarını ise yüzde 5.7 oranında artırdı. Ancak, bu harcamaların büyümeye olumlu katkısı 1.2 puanla sınırlı kaldı. Eğer bu harcamalarda yapılmasaydı ekonomi yüzde 15 düzeyinde küçülecekti.
EN AĞIR DARBE TİCARETE
Falliyet kollarına göre krizden en ağır darbeyi toptan ve perakende ticaretin aldığı görülüyor. Perakende ticareti ilk çeyrekte yüzde 25.4 küçüldü. Son 4 çeyrektir küçülen inşaat sektöründeki sorunlarda giderek derinleşiyor. 2008'in son çeyreğinde yüzde 13.4 küçülen inşaat sektöründeki küçülme 2009'un ilk çeyreğinde yüzde 18.9'a çıktı. İmalat sanayisi yüzde 18.5, ulaştırma, haberleşme ve depolama sektörü yüzde 17.6 daraldı. Diğer sektörlere göre krizi hafif atlatan tarımdaki küçülme yüzde 3 ile sınırlı kaldı. Krizin tamamen teğet geçtiği mali sektörde ise büyüme devam etti. Krizde en kötü yaşanırken mali sektör yüzde 11 büyüdü. Aslında çift haneli bir küçülme bekleniyordu. Ekonomistler arasında yapılan anketler küçülmenin yüzde 12 düzeyinde gerçekleşeceğini gösteriyordu. Son anketlerde ise toparlanmanın yılın dördüncü çeyreği ile başlayabileceği öngörülüyor. Ekonomistlerin yılsonu küçülme tahminleri yüzde 5'i geçiyor. Uluslararası kurumların küçülme tahminleri de yüzde aynı doğrultuda. Yılsonunda Dünya Bankası yüzde 5.5, OECD yüzde 5.9 ve IMF yüzde 5.1'lik daralma öngörüyor.