Elektrikte sıra üretimde

Elektrik dağıtım özelleştirmelerinin tamamlanmasının ardından gözler üretim özelleştirmelerine çevrilirken, Keban, Karakaya, Atatürk gibi uluslararası sular üzerine kurulu bulunan stratejik barajların kamuda kalacağı belirtiliyor, kalanlar ise 9 portföye bölünerek özelleştirilecek.
Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) mülkiyetinde yaklaşık 20 bin 768 Megavat (MW) kurulu gücünde üretim tesisi bulunuyor. Türkiye'nin şu andaki toplam kurulu gücü 50 bin 474,5 MW olduğu göz önüne alındığı zaman, bu, kurulu gücün yaklaşık yüzde 41'inin kamunun elinde bulunduğu anlamına geliyor.
EÜAŞ'nin mülkiyetindeki söz konusu kurulu güç dışında 3 bin 834 MW düzeyinde EÜAŞ'ye bağlı ortaklık santralleri, 2 bin 439,4 MW kurulu gücünde de yap-işlet-devret santrali bulunuyor. Yetkililer, YİD'lerin de devredildikçe özelleştirileceğini belirtiyor.
9 portföy grubunda termik ve hidrolik toplam 41 santral özelleştirme kapsamında bulunuyor. Buna EÜAŞ'nin elindeki kurulu gücün yaklaşık 3'te 2'si özel sektöre devredilecek. Söz konusu santrallerin toplam kurulu gücü de 12 bin 949,8 MW'yi buluyor.
Bu arada termik santrallerin mülkiyet satışıyla, hidrolik santrallerin ise işletme hakkı devri yöntemiyle özelleştirilmesi öngörülüyor.
9 PORTFÖY NASIL OLUŞTURULDU?
Üretim özelleştirmelerinin önemi 18 Mayıs 2009 tarihinde sektörde serbestleşme ve arz güvenliğini sağlamak için gerekli yol haritasını içeren ''Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi''nin açıklanması ile teyit edilirken, strateji belgesinde, üretim tesislerinin özelleştirilmesindeki hedefler, elektrik üretim kapasitesinin geliştirilmesi, mevcut üretim tesislerinin emre amadeliklerinin artırılması ve sektördeki rekabetin artırılması için özel sektör kaynaklarının harekete geçirilmesi hedeflendi.
Elektrik üretim özelleştirmeleri 2008 yılında ADÜAŞ'a ait 9 santrallerin özelleştirilmesiyle başlamıştı. Söz konusu özelleştirmenin ardından geçen sene EÜAŞ'ye ait 52 akarsu santrali 19 portföyde yapılandırılarak özel sektöre devredilmişti.
Bu yıl başlanacak 9 portföy çeşitli büyüklüklerdeki üretim portföylerine yatırım yapmak isteyenlere ayrıldı. Ayrıca sadece HES'lere yatırım yapmak isteyecek yatırımcılar için sadece HES'lerden oluşan, sadece termik santrallere yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için sadece termiklerden portföyler oluşturuldu. Bir de hem termik, hem de HES'lere yatırım yapmak isteyen girişimciler için de karma portföy oluşturuldu.
HAMİTABAT İÇİN SON TEKLİFLER 27 HAZİRAN'DA
Öncelikli olarak 1120 megavat kurulu gücündeki Hamitabat Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali (HEAŞ) 27 Ekim 2010 tarihinde özelleştirme programına alınarak, ihale süreci başlatıldı.
HEAŞ için 29 Nisan 2011 tarihinde ÖİB'ye 7 firma ön yeterlilik başvurusu yaptı. Ön yeterlilik değerlendirmesi sonucunda yeterliliği tespit edilen firmalar 27 Haziran 2011 tarihinde saat 16.00'ya kadar son tekliflerini ÖİB'ye teslim edecek.
Üretim özelleştirmeleri tamamlandığında kamuda toplam kurulu gücü 7 bin 826,5 megavat olan hidrolik üretim tesisi kalacak.
KURULU GÜCÜN 3'TE 1'İ DEVLETTE KALACAK
Bu arada santralların tamamı özelleştirilmeyecek. Gerektiğinde müdahalede bulunabilmek amacıyla kurulu gücün yaklaşık 3'te 1'i devlette kalacak. Bu çerçevede 7 bin 818,4 MW kurulu gücünde olan ve uluslararası sular üzerine kurulu, 22 stratejik baraj EÜAŞ'de kalacak.
EÜAŞ'de kalacak barajlar, yerleri, kurulu güçleri ve 2010 yılı üretimleri şöyle;
.
Santral Yeri Akarsu Kurulu Güç 2010 Üretim
(MW) (MWh)
------------ -------------- ------------ ---------- -----------
Keban Elazığ Fırat 1.330,0 7.958.586
Karakaya Diyarbakır Fırat 1.800,0 8.023.524
Atatürk Diyarbakır Fırat 2.405,0 6.162.704
Kralkızı Diyarbakır Dicle 95,0 139.445
Dicle Diyarbakır Dicle 110,0 269.975
Batman Batman Zori Ç. 198,0 474.342
Seyhan-1 Adana Seyhan 60,0 308.376
Seyhan-2 Adana Seyhan 7,0 10.610
Kadıncık-1 Mersin Kadıncık Ç. 70,0 297.475
Kadıncık-2 Mersin Kadıncık Ç. 56,0 235.153
Sır Kahramanmaraş Ceyhan 283,0 989.162
Berke Osmaniye Ceyhan 510,0 2.150.398
Yüreğir Adana Seyhan 6,0 13.428
Kepez-1 Antalya Kırkgöz 26,0 118.622
Kepez-2 Antalya Kırkgöz 6,0 7.211
Manavgat Antalya Manavgat 48,0 163.619
Karacaören-2 Burdur Aksu 47,0 217.297
Borçka Artvin Çoruh 300,0 1.128.771
Muratlı Artvin Çoruh 115,0 495.215
Şanlıurfa Şanlıurfa Fırat 50,0 175.665
Torul Gümüşhane Harşit Ç. 84,0 388.609
Obruk Çorum Kızılırmak 212,4 430.494
-----------------------------------------------------------------------
TOPLAM 7.818,4 30.158.679
Elektrik üretiminde özelleştirilecek porftöy grupları kapsamındaki santrallerin, yakıt tipleri ve kapasiteleri şöyle:
.
Santral Yakıt Tipi Bulunduğu Yer/Nehir Kurulu Gücü 2010 Üretim
(MW) (GWh)
---------------- ---------- ------------------- ----------- ------------
1- A. Elbistan A Linyit Afşin/Kahramanmaraş 1.355,00 2.041,7
A. Elbistan B Linyit Afşin/Kahramanmaraş 1.440,00 7.694,4
2- Ambarlı D.Gaz Doğalgaz Ambarlı/İstanbul 1.350,90 7.940,6
Ambarlı F.Oil Fuel-oil Ambarlı/İstanbul 630,00 62,2
3- Aliağa Doğalgaz Aliağa/İzmir 180,0 251,1
18 Mart Çan Linyit 320,00 2.141,1
Tunçbilek Linyit 365,00 1.659,3
Çatalağzı Taş Kömürü 300,00 1.882,7
4- Bursa D.Gaz Doğalgaz Ovakça/Bursa 1.432,00 7.097,6
Orhaneli Linyit Orhaneli, Bursa 210,00 1.173,9
Gökçekaya HES Sakarya 278,00 504,6
Sarıyar HES Sakarya 160,00 365,6
Yenice HES Sakarya 37,98 128,4
5- Kemerköy Linyit Milas/Muğla 630,00 2.720,1
Yatağan Linyit Yatağan/Muğla 630,00 2.598,7
Yeniköy Linyit Milas/Muğla 420,00 1.308,3
Demirköprü HES Gediz 69,00 138,4
Adıgüzel HES Büyük Menderes/Den. 62,00 128,6
Kemer HES Büyük Menderes/Ayd. 48,00 122,2
Karacaören-1 HES Aksu/Burdur 32,00 148,4
Gezende HES Göksu/Mersin 159,38 53,2
6- Altınkaya HES Kızılırmak/Samsun 702,55
Derbent HES Kızılırmak/Samsun 56,40
Hirfanlı HES Kızılırmak/Kırşehir 128,00
Kesikköprü HES Kızılırmak/Ankara 76,00
Kapulukaya HES Kızılırmak/Kırıkkale 54,00
7- Hasan Uğurlu HES Yeşilırmak/Samsun 500,00 1.721,9
Suat Uğurlu HES Yeşilırmak/Samsun 69,00 433,8
Almus HES Yeşilırmak/Tokat 27,00 116,9
Köklüce HES Yeşilırmak/Tokat 90,00 479,8
Kılıçkaya HES Yeşilırmak/Sivas 120,00 488,1
Çamlıgöze HES Yeşilırmak/Sivas 32,00 139,4
8- Çatalan HES Seyhan/Adana 168,90 496,8
Aslantaş HES Ceyhan/Osmaniye 138,00 762,5
Menzelet HES Ceyhan/K.Maraş 124,00 657,5
Kısık HES Ceyhan/K.Maraş 9,60 32,7
Karkamış HES Fırat/Gaziantep 189,00 460,9
9- Doğankent HES Harşit Çayı/Giresun 74,50 274,7
Kürtün HES Harşit Çayı/Gümüşhane 85,00 222,8
Tortum HES Tortum Gölü/Erzurum 26,20 133,4
Özlüce HES Peri Suyu/Elazığ 170,00 650,1
EÜAŞ GENEL MÜDÜRÜ ALIŞ
Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) Genel Müdürü Halil Alış, şu anda elinde dağıtım portföyü olan grupların üretim özelleştirmelerine de ilgi duyacağını düşündüğünü söyledi.
EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış, üretim özelleştirmelerine ilişkin yaptığı değerlendirmede, özelleştirmelere EÜAŞ olarak katkılarının teknik olacağını ifade etti.
Özelleştirme programı kapsamında Atatürk, Karakaya, Keban gibi sınır ötesi sular üzerinde kurulmuş HES'lerin özelleştirme programı kapsamının dışında tutulacağını belirten Alış, EÜAŞ'ta kalacak toplam santral sayısının 22 olacağını bildirdi.
Bunların dışında Altınkaya, Hirfanlı, Kesikköprü gibi santrallerin özelleşeceğini anlatan Alış, Hamitabat, Seyitömer, Soma, ve Kangal'ın portföy gruplarının dışına çıkartılarak müstakilen özelleştirme kapsamına alındığını, 27 Haziran'da da Hamitabat için ilk teklif mektuplarının alınacağını ifade etti.
Türkiye'de her ne kadar teorik olarak arz fazlası varmış gibi gözüküyorsa da önümüzdeki 2-3 yıl içerisinde arzın talebi karşılamakta zorlanacağı kritik eşik bir noktaya, döneme gelinebileceğine dikkati çeken Alış, bu nedenle yeni yatırımların hız kesmeden devam etmesi gerektiğini vurguladı.
Sektörde her yıl 7-8 milyar dolarlık yeni yatırıma ihtiyaç bulunduğunu, özelleşecek 16 bin megavatlık kapasite için de 30-35 milyar doların gerekli olduğuna dikkati çeken bunun önemli bir finansman rakamı olduğunu ifade etti.
Alış, ''Özelleştirmelere ayrılacak finansmanı da düşündüğümüz zaman hem yeni yatırım, hem de özelleştirilecek santraller için gerekli olan finansmanı nasıl bulacağımız konusunda herkesin düşünmesi gerekiyor'' dedi.
ELİNDE DAĞITIM PORTFÖYÜ OLAN ÜRETİME YÖNELEBİLİR
''Ben üretim özelleştirmelerinin dağıtımdan daha önce yapılmasından yanaydım, çünkü şu anda elinde dağıtım şirketi olan şirketler mecburen üretim de yapmak zorundalar'' diyen Alış, şu anda elinde dağıtım portföyü olan grupların üretim santrallerindeki özelleştirmelerine de çok ilgi duyacağını tahmin ettiğini söyledi.
REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARI
Santrallerde rehabilitasyon çalışmalarının 2008 yılında başladığını hatırlatan Alış, bunun 2013 yılına kadar devam etmesini beklediklerini bildirdi.
Bu rehabilitasyonlarda verimliliğin artırılması ve çevresel faktörler için yatırımlar yaptıklarını anlatan Alış, baca gazı arıtma tesisleri, elektrofiltre rehabilitasyonları yaptıklarını ve emre amadeliği, kapasite kullanımı artıcı çalışmalar yaptıklarını ifade etti.
Göreve başladığında termik santrallerde emre amade kapasitesinin 6 bin 200 megavat/saat olduğunu belirten Alış, daha önce başlayan ve devam eden rehabilitasyon çalışmalarıyla bunu 9 bin 700 megavat saate kadar çıkardıklarını kaydetti.
Şu anda da bakımların, rehabilitasyon çalışmalarının devam ettiğini ifade eden Alış,''Özelleştirmeler tamamlanmadan önce rehabilitasyon çalışmalarını bitirmek istiyoruz. Ama tabi bunun için gerekli ödeneğin temin edilmesi gerekiyor'' dedi.
ÖZELLEŞTİRME SONRASINDA EÜAŞ'TA NE KALACAK?
Üretim özelleştirmelerinin ardından EÜAŞ'ın elinde 22 santralin kalacağını belirten Alış, DSİ tarafından yapımı süren henüz işletmeye geçmemiş tesislerin de işletilmesinin EÜAŞ tarafından yapılacağını bildirdi.
Ilısu, Ermenek gibi bazı hidrolik santrallerinin daha bitmediğini hatırlatan Alış, bunun dışında ,yap-işlet-devret santralleri ile termik kaynaklı santraller bulunduğunu, bunun YİD zamanı geldiğinde EÜAŞ'a devredileceğini, tekrar ÖİB'ye devredilip devredilmeyeceğinin daha sonra görüşüleceğini
kaydetti.
EÜAŞ Genel Müdürü, ''Böylece EÜAŞ'ın tamamen üretimden çekilmesi söz konusu olmadığı gibi arz güvenliğinin zora düşeceği durumlarda gerekmesi halinde Bakanlar Kurulu tarafından üretim tesisi kurmakla görevlendirilebilir'' dedi.
NÜKLEERDE STRATEJİK ORTAKLIK
EÜAŞ'ın bunun dışında nükleer konusunda stratejik ortak olmasının söz konusu olduğunu hatırlatan Alış, Mersin Akkuyu'da EÜAŞ'ın herhangi bir rolü olmadığını ancak Sinop'ta kurulması düşünülen nükleer santralde büyük ihtimalle EÜAŞ'ın stratejik ortak olabileceğini ifade etti.
Bu kapsamda ortak proje şirketi kurulabileceğine dikkati çeken Alış, bu konuda Bakanlığın politikası doğrultusunda gerekenin yapılacağını belirtti.
AFŞİN-ELBİSTAN'DA ELEKTRİK SANTRALİ KURULMASI
Türkiye'nin en önemli linyit kaynaklarının bulunduğu bölge olan Afşin-Elbistan havzasında kalan potansiyel, elektrik santrali yapmak için harekete geçirildiğinde de EÜAŞ'ın çok önemli olacağını düşündüğünü belirten Alış, '' Bakanlar Kurulu tarafından santralin yapım işinin EÜAŞ'a verilmesi halinde veya EÜAŞ'ın özel sektörle ortaklık yaparak, bu yöredeki linyit kaynaklarını üretim, elektrik santraline dönüştürme işinde EÜAŞ önemli bir rol alabilir'' dedi.
Alış, bu şekilde bölgede 7-8 bin megavat ilave güç yapılabileceğini sözlerine ekledi.