Seri Girişimcilik ve Fütürizm

Girişimcilik ekosisteminin gelişmesi için başarılı girişimcilerin, yatırımcı olup, bu yatırımlardan çıkışlar gerçekleştirip sonra tekrar yeni girişimlere yatırım yapması gerekli. Bütün bunlar belli bir zaman ve olgunluk gerektiriyor. Bu kişilerin sayısı arttıkça yeni fikirler hayat bulabilir. Bugün röportajını okuyacağınız kişi Türkiye'de farklı sektörlerde riskler almış, seri girişimler yapmış, adını son yıllarda yaptığı yatırımlarla duyduğumuz biri. Şimdi sizi fütürizm konusunda da ülkemizde çığır açmak isteyen girişimci ve yatırımcı Alphan Manas röportajıyla baş başa bırakıyorum.
Fütürizimle ne zaman ilgilenmeye başladınız?
2004 yılında New York'da "The Futurist" dergisini almamla beraber hayatım değişti diyebilirim. Çünkü hemen arkasından Washington DC'deki WFS (Dünya Fütüristler Birliği) konferansına katıldım.Türkiye'ye döndüğümde karşıma çıkan ilk fırsatı değerlendirerek biraz utangaç bir tavırla 500'den fazla perakende yöneticisinin karşısına çıktım. Konferansta geleceğin ürünlerini anlattım. O kadar çok şey vardı ki; Örneğin ileride takacağımız gözlüğün amacının sadece bizi güneşten korumak veya numaralı gözlüklerden olmayacağıydı. Bakacağımız billboarda ki reklamı görmemek için, para vermemiz gerekeceğiydi. O dönem bunları dinlemeye veya anlamaya hazır bir ortam yoktu. Anlattıklarımın patentini Sony firması 2010 yılında aldı. Görüntü üstüne, görüntünün patentiydi bu. Amaç, kişilerin paylaşımını arttırmak ve maliyeti düşürmekti. O zamandan bu zamana çok yol katedildi.
Bende, DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) var. Bu teşhis konduğunda 35 yaşındaydım. Özel öğrenme güçlüğüne de sahiptim. Odaksız yüksek yaratıcılığa sahibim. Zaten üniversite araştırmalarında DEHB ile Bunlar girişimci olmam da destek sağladı.
Girişimci olmak için diğer önemli etkenler neler?
Beynin çalışması aslında kaos teorisine benziyor. Aldığımız ve bilinçaltına attığımız bilgiler, bir şekle denk geliyor ve ortaya o "şey" veya girişim çıkıyor. Bütün bunlar için yaşadığın şehir, hatta doğduğun yıl (Bill Gates 1955'de, Paul Allen 1953'de, Steve Balmer 1956'da, Steve Jobs 1955'de, Eric Schmidt 1955'de, Sun Microsystems kurucuları Bill Joy 1954, Scott McNeally 194, Vinod Khosla 1995'de doğdu. Hepsi de 1975 yılındaki bilgisayar çağının başlangıcında üniversite'yi bitiriyorlar veya ayrılıyorlardı), içinde yaşadığımız ülke ve şehir, ailemiz, aldığımız eğitim ve bilgiye ulaşma yaratıcılık için gerekli diğer koşulların arasında yer alıyor. Ayrıca toplumun hayata bakış açısı da önemli.
Nasıl girişimci oldunuz?
Benim bu konudaki en büyük şansım; üniversite sonrası ABD'ye gitmiş olmam. İkisi de öğretim üyesi olan ailemin tüm imkanlarını seferber ederek beni ABD'ye göndermeleri hayatımı değiştirdi. Ama bu beraberinde bana bir ikilem de yaşattı. Çünkü öğrendiğim ve inandığım şeyleri uygulayacağım alan ne yazık ki çok sınırlı. ABD'de 50 yıldan fazladır olan "Melek Yatırımcılık" ülkemizde daha yeni başlıyor. Hayatımın bir döneminde Mehmet Emin Karamehmet olmasaydı bugün çok daha düşük bir profilde olurdum. Toplum olarak, girişimci değil girişkeniz. Biz, kendi işimizi kendimiz yapan bir toplumuz. Rahmetli Arman Kırım'ın çok sevdiğim bir lafı var: "Bu ülkeyi ileri götürecek olan kobiler değil, girişimcilerdir." Öğrendiğim ve bildiğim şeyleri aktarmak içinse yazıyorum. Babam da "Akademik Girişimci"ydi. Yatırımcılıkta, girişimcilik içinde yaptıklarımdan biri.
Bugüne kadar kaç yatırım yaptınız?
Teknoloji Holding'de yapmış olduğumuz yatırım sayısını inanın hatırlamıyorum. 1988-2006 arası 2 ortak tam bir seri girişimci örneği göstererek yatırım üstüne yatırım yaptık. Teknoloji Holding'de yollarımızı ayırdıktan sonra, 2006 yılından beri Brightwell olarak yatırımlar yapıyoruz. 30 milyon $'a yakın yatırım yaptık. Bu yatırımların üçünden karlı çıkış yaptık: Maya Enerji, Teknosis ve Teknomar. Son olarak İngiltere merkezli bir şirket aldım. Melek Yatırımcı olarak da 3 şirkete yatırım yaptım. Öte yandan zarar ettiğimiz yatırımlarımız da oldu. Kömür gazlaştırma teknolojisi kullanarak elektrik üretimi yapmak istediğimiz yatırımdan önemli zararım oldu. Önemli olan kayıplardan ders almayı bilmek ve nedenini anlamak. Bu seri girişimci olmakla da alakalı bir şey. Türkiye'de herkes öğrendiği değil bildiği işi yapıyor, dünyada ise bunun tam tersi bir durum söz konusu.
Yatırım yapacağınız sektörlerde hangi özellikleri gözetiyorsunuz?
Gelecekte doğallık ve geri dönüşüm daha da değer kazanacak. Petro kimyasal malzemelerin daha az kullanıldığı yerlere yatırım yapıyorum ve yapmaya da devam edeceğim.
Girişimci olmak isteyenlere tavsiyeleriniz neler?
Öğrenciler kendilerine girişimci idoller yaratıyorlar. Bu da genellikle, konferanslara en sık gidenler ve girişimcilik hikayesini en ajite şekilde anlatan kişiler oluyor. Malesef, aynı bilinçle internet girişimlerinin hep başarılı olduğunu düşünüyorlar. Öğrencilerin daha dikkatli olması gerekiyor. Bir nesil sonra, başkalarının tecrübelerini dinlemek bile istemeyecekler çünkü gelişim çok hızlı olacak. Eski gelişimin parçaları yeni hayatı şekillendiremeyecek kadar farklı olacak. Nasıl ki benden 2 önceki kuşağın ekmek kuponlarıyla alışveriş yapması, radyo dinleyerek vakitlerini geçirmeleri bende sadece sempati yaratıyor ve bu kişileri benim idolüm yapmıyorsa, onlar için ise bir kuşak yeterli olacak. Ama bugün bile bir önceki kuşağın yeni kurallara ayak uyduramadığı kesin. 1967 yılında kurulan İstanbul Sanayi Odası (İSO) verilerine göre; son 40 yılda ki 500 firmadan sadece 17'si ayakta kalmış. Yeni nesil
girişimciler Revolution dizisindeki gibi yok olmuş dünyanın içinde varolabilirler ve sıfırdan dünyayı şimdiki haline getirebilirler. Ama önceki kuşak için alışılmış devlet desteği ve koruma duvarları alışkanlığı bugünün dünyasında onlara yaşam şansı vermez.
Kendi girişimlerinizden örnek verecek olsanız, sizin yıldızınız parladığın anlardan biri ne olurdu?
Eski ortağımla ilk şirketimiz Exim'i kurmuştuk. Telxon firmasının distribütörüydük. El terminalleriyle sipariş almayı Türkiye'ye ilk biz getirdik, o sırada bunu pazarlamak için uğraşıyorduk ama kimse anlamıyor ve ilgilenmiyordu. Unileverle görüştük, terminallerin nasıl işlerine yarayacaklarını anlattık. Önümüzdeki beş yılda böyle bir planlarının olmadığını söylediler, yıl 1991'di. Biz yıkılmıştık. Bir hafta sonra, Algida'nın Malezya'dan tayin olan genel müdürü Aybey Aksu bizi aradı. Türkiye'de dondurma satış operasyonu kuracaklarını söylediler. Sıcak satış için dağıtım arabalarına koymak üzere bizden el terminalleri ve yazıcılar satın aldılar. Her Algida kamyonuna 9000 $'lık terminal koydular. Kamyondaki
derin donduruculardan daha pahalıydı bu cihazlar. Hiç vakit kaybetmeden satışa başladılar. Aybey Aksu, bu riski göze alarak büyük bir yatırım yaptı. Kendisi, bugüne kadar tanıdığım en başarılı "Kurumsal Girişimci"lerdendir. Hem Algida hem de bizim için bir dönüm noktası oluştırdu.
İddaa'yı Türkiye'ye kazandırdığınızı Youtube'dan Spor Toto eski genel müdür'ünün ağzından dinledik. Bundan biraz bahseder misiniz?
Girişimcilikte plan olmadığı gibi, İddaa projesi de, bir planını parçası değildi. Denenmiş ve başarısız olmuş girişimlere destek veren Mehmet Emin Karamehmet'e olan maddi ve manevi borcun yerine getirilmesi için yapılan çalışmadır, İddaa. Mobicom (Mobil Data Operatörü), Sayot (Sayaç Otomasyon Sistemleri), Digikids (Çocuk Televizyonu) girişimlerimiz başarısız olunca bir yol aradık. İddaa o zaman karşımıza çıktı. "Kimse nereye gittiğini bilmeyen bir insan kadar yükseklere çıkamaz" lafının karşılığı bizim için İddaa oldu. Bu satırlara sığmayacak bir ekip çalışmasıydı. Bu sefer de yanımda Algida'dan Aybey Aksu vardı. 2 yılda Ankara'ya 86 kere gittim. Bugün Türkiye'de toplanan verginin % 0.5'i İddaa'dan geliyor.
Başarılı girişimci olmak için neler gerekli?
Öncelikle çok başarısız olmak gerekiyor. Arıca çok fazla bilgiye sahip olmak, bunu iş modeli yaratmada kullanabilmek gerekiyor. Tek başına şirket olmak olmazsa olmaz. Yani şirketin psikoloğu, finansçısı, hukukçusu, pazarlamacısı kendin olabileceksin. T tipi insan olmak, başarılı girişimci olmak için önemli bir şart haline geliyor. Amerika'daki internet start-uplarını görüp, basit fikirlerle başarılı olacağını sanan bir sürü kişi var. Malesef, bu pek kolay birşey değil. H&M'i veya Mango markaları kolay oluşmadı. Ama bugün Koton ile Silk&Cashmire Türkiye'nin gururu olarak yurt dışında kendini duyurmaya başladı. Internet dışında girişimci olmak isteyenler için çok başarılı örnekler bunlar: Hem de kadın girişimcilerin önderliği ve desteğinde.
Sizin kendi geleceğiniz için hayaliniz nedir?
Uzun dönemde, güçlü bir kişisel marka olmak istiyorum. Reytingi olan, bir kanaat lideri olmak ve Türkiye'de "girişimcilik" alanında akla gelen ilk 3 kişiden biri olmak kendi hedeflerimden biri. Kısa dönemde ise bugün adı geçen "Akil İnsanlar" grubunun "Teknolojik İnsanlar" alanındaki grubunun başını çekmek isterim. Çünkü bu ülkenin gelecek vizyonuna inanılmaz desteğimin olacağını düşünüyorum.