İftar vakti, israf vakti olmasın!

İlknur Menlik
ilknur@gidahatti.com
Birleşmiş Milletler'e göre 870 milyona yakın aç insanın yaşadığı dünyada, her yıl 1,3 milyar ton gıda çöpe gidiyor. Çöpe giden gıdanın rakamsal karşılığı ise devasa; tam 1 trilyon dolar değerinde gıda, üretim ve tüketim zincirinde kayıp ve israf ediliyor. Gıda kayıplarının büyük bir kısmı hasat, işleme ve dağıtım zincirinde oluşurken, gıda atıkları ise çoğunlukla gıda tedarik zincirinin sonunda, yani perakendeciler ve tüketiciler tarafından oluşturuluyor.
Gıda israfı sadece açlıkla ilişkili bir konu değil tabii. Atık gıdalarla birlikte, bu gıdaların üretiminde kullanılan su ve enerji gibi sınırlı kaynaklar da israf ediliyor. Ayrıca üretimleri esnasında oluşan sera gazı emisyonu da gıda atıklarıyla yakından ilişkili. Gıda atıkları bu etkilerinin yanı sıra gıda zincirinde küresel ekonomi için negatif sonuçlar doğuruyor.
Örneğin; AB'de geçen yıl oluşan gıda israfının parasal karşılığı yaklaşık 11,5 milyar Euro'yu buldu. Kanada'da 27 milyar dolara ulaşıyor bu rakam. İşin ironik tarafı, bu rakam Kanada gıda üretiminin yaklaşık %40'ına karşılık geliyor. Almanya'da ise atık miktarı 11 milyon tona ulaşıyor.
Bu gerçeğin farkına varan dünya, bu yılın başından itibaren gıda atıkları ve israfını daha fazla konuşmaya başladı. Çeşitli uluslararası örgütler ve kuruluşlar birbiri ardına gıda atıkları ve israfına yönelik projeleri hayata geçirmeye çalışıyor.
Gıda atıkları ve israfının önlenmesi noktasında tüm dünyada kabul gören şey, gıdanın ambalaja girmesi. Ambalaj; gıdanın daha uzun süre korunmasını sağlayarak, tedarik zinciri boyunca ve evlerde gıdanın kalite ve güvenliğini sağlıyor. Aynı zamanda ambalajlı gıda ürünlerinin kullanım ve muhafaza koşulları konusunda etiketi vasıtasıyla tüketicileri bilgilendirerek çözümün bir parçasını oluşturuyor.
Bugünlerde gıda atıklarına ilişkin projelere bir yenisi eklendi; Avrupa gıda zincirinden temsilciler 25 Haziran'da, "Her Kırıntı Önemlidir" başlıklı bir Ortak Deklarasyona imza attılar. Gıda ambalajları deklarasyonun dikkat çektiği konulardan biri olurken, gıda israfı ile mücadelede yaşanan eksiklik, önemli bir toplumsal sorun olarak vurgulanıyor.
Gıda israfı konusunda bizim durumumuz da dünyadakinden pek farklı değil. Şubat ayında başlatılan Ekmek İsrafını Önleme Kampanyası'nda, günde 6 milyon, yılda 2,1 milyar adet ekmeği çöpe gönderdiğimiz acı gerçeği ile karşı karşıya kalmıştık. Sadece ekmek israfıyla 1,5 milyar liralık bir kaynağı israf ediyoruz. Üstelik bu sadece ekmekte gerçekleşen israf. Diğer gıda ürünlerinde israfın boyutunun ne olduğu konusunda net bir rakam yok elimizde. Dolayısıyla bizde de gıda israfı, toplumsal bir sorun olarak karşımızda duruyor.
Yarın, Ramazan'ın ilk orucu tutulacak. Sahur sofraları çeşit bakımından daha sade olsa da iftar sofraları zengin çeşitte olur. İster yardım amaçlı organizasyonlarda olsun, isterse çeşitli kurum, şirket ya da kuruluşların yemeklerinde olsun, o binbir zorlukla iftar sofralarına ulaşan gıdaların israf edilmemesi gerekiyor. İftar sofralarını, israf sofralarına dönüştürmemek ise bizim elimizde.