Girişimci olmak mı, Ceo olmak mı?

Üniversiteden mezun olan insanların yaşadığı belli başlı sıkıntılar vardır. Yüksek lisans yapmalı mıyım?, kurumsal bir şirkette kariyer mi edinmeliyim yoksa hayallerimin peşinden gidip girişimci mi olayım? Hangi yol seçilirse seçilsin, mutluluk ve tatmin olma zamanla anlaşılır. Bugün okuyacağınız röportajda kurumsal hayatı tercih eden kişileri, şirketlerin en tepesindeki ceo pozisyonuna seçen ve yerleştiren, Türkiye'de head hunter (beyin avcısı) deninci akla gelen yegane isimle görüştüm. Şerif Kaynar, yıllardır edindiği deneyimlere dayanarak girişimciliği ve kurumsal hayatı karşılaştırdı. Şimdi sizi, bu keyifli röportajla başbaşa bırakıyorum.
Beyin avcılığı, insan kaynakları içinde dünyada ne zaman başladı?
Bu konu 40 sene önce Amerika'da başladı. Şirketlerin büyümeleriyle, ailelerde 3. kuşaktan sonra ve özellikle halka açılan şirketlerde en kritik kararı doğru insanların bulunmasının öneminin artmasına sebep oldu. Şirketlerde çalışması için sağlanacak insan kaynağı o zamanlar tanıdıklar arasından bulunuyordu. Doğru insanı bulmak için aracı şirketler 1970 li senelerin sonunda ortaya çıktı. Korn /Ferry bu konuda kurulan ilk insan kaynakları şirketlerindendir. Bugün 900 milton dolar ciro ile dünyada ilk üç arasında yer almaktadır. Bu şirketlerin görevi, profesyonellerin seçimini daha geniş bir alanda yapmaktı.
Head hunter (beyin avcısı) kime denir?
Head hunter, bir danışman olarak şirketlere insan seçiminde yardımcı olan kişilere verilen adddır. İş hayatında deneyimi olan, problemlerle karşılaşmış ve bunları çözmüş kişilerdir. Kariyerlerinde belli sonuçlara erişmiş kişiler head hunter olabilir.
Head hunter olarak, sizce kimler girişimci olmalı?
Dünya'da kurulan 10 işten 7'si beş sene içerisinde batıyor. Girişimcilik riskli bir şey. Eğer çok iyi okullarda okuyup, yüksek bir eğitim görmüşseniz hayata girişimci olarak başlamayın derim. Başarı şansınız profesyonel hayatta daha fazla. Gelişmekte olan Türkiye, Çin, Rusya, Hindistan gibi ülkelerde kullanılmamış fikirler çok olduğu için girişimcinin şansı nispeten yüksek. Head hunting bile Türkiye'de son 15 yıldır var. Niş yapılabilecek çok iş var.
Diğer ülkelerdeki girişimcilikle, Türkiye'deki girişimciliği nasıl karşılaştırırsınız?
Dünyada, girişimcilere bakınca başarı seviyeleri Türkiye'dekilere oranla daha yüksek çünkü iş yapmayı kolay kılacak mekanizmalar mevcut. Yaşadıkları şehir ya da üniversitelerin imkanlarının rahatlığı var. Devletin girişimcilere verdiği teşviklerin çokluğu önemli. Türkiye, girişimciler için bu anlamda dar olanaklara sahip. Diğer taraftan başarılı girişimciye kötü gözle bakılıyor. Girişimcilikte çevresel faktörler ve destek çok önemli. Türkiye'de yeterince ingilizce eğitim verilmiyor, ingilizce bilmek girişimci için çok önemli.
Ceo ile girişimcinin benzerlikleri nedir?
Bir ceo girişimci ruha sahip olmalı. İleri gidip büyüyen şirketler bilginin büyüdüğü yerler. İnovasyon kültürünün şirketin her departmanında oluşturulması lazım. Bunu bir şirkette oluşturacak ve yöneticek kişi ceo. Aynı zamanda ceo yaratıcı olmalı, girişimlerde de yaratıcılık olmazsa olmazlardan. Benim ceo seçerken mutlak olarak aradığım üç özellik var: çalışkanlık, sevilen biri olması ve o pozisyona gelmeden önce benzer iki pozisyonda başarı göstermiş olması. Girişimci, tecrübe sahibi olmak zorunda değil, sevilen biri olmak zorunda da değil. Bu özellikler değişkenlik gösterebilir.
Şirketler neden ceo seçer?
Şirketlerin isteği, sürdürülebilir büyüme ve karlılığın olmasıdır. Bir şirket dört sene büyümüzse, o ceo başarısız görülebilinir. Amerika'da hakla açılmış olan şirketlerde bu hesse senedi değerleriyle de bağlantılı. Türkiye'de ise bu durum farklı. Şirketlerin, %95'i aileler tarafından kontrol ediliyor. 440 halka açık olan şirket var. Bu şirketlerin maksimum %20'si halka açık. Bu yüzden, Türkiye'de ceolar ailelerle de iyi geçinmek zorunda.
Girişimci olmak mı daha kazançlı ceo olmak mı?
Bugün, 700 milyar $lık ekonomide, belli büyüklükte olan şirketlerin CEO ları çok iyi paralar kazanabiliyorlar. Büyüklük fark yaratıyor. Bu açıdan baktığınızda girişimci olmak yerine ceo olmak daha kazançlı. Girişimci de çok para kazanabilir ve yüksek düzeyde istihdam yaratabilir. Ancak, bu oranda kazanç sahibi olmak az sayıda girişimcinin başarabildiği bir şey. Türkiye'de fırsatlar çok ama başarı oranı da az.
Ceo olmak için ne kadar zaman gerekiyor?
Türkiye'de bir kişi kariyerine 22 yaşında başlasa 20 - 25 senelik çalışma sonunda ceo olabilir.
Ceolar ortalama olarak ne kadar kazanmakta?
Bu şirketin cirosu ve karlılığına bağlı bir şey. Şirketin cirosu 100 milyon$'ın üstündeyse, senede 500 bin TL ile 1 milyon TL arasında maaş alır. Primleride artı olarak alırlar.
Bir kişi neden iş değiştirir?
Korn & Ferry bunu bilimsel olarak araştırdı. Çıkan sonuca göre: iş değiştiren kişilerin %15'i aldığı maaşı beğenmiyor, %15'i şirketi sevmiyor, %15'nin yetkisi yok geri kalan %55'i ise patronunu sevmiyor.
İş seçerken nelere dikkat etmeli?
Çalışacağınız şirket, sektöründeki ilk üç şirketten biri olmalı. Şirket mutlaka kar eden bir yapıda olmalı ve insana değer veren şirketlerden olmalı.
Bu durumda, seçici pozisyonda olması için gençler ne okumalı?
Benim bu konuyla ilgili sabit fikrim var. Genel gözlemim mühendislik okuyanların başarılı olduğu yönünde. Batılı ülkelerde coğrafya okuyup ceo olanda var ancak Türkiye'de bilim eğitimi önemli.
Eğitim dışında insanlar kendini geliştirmek için ne yapmalı?
Öncelikle, stklara (sivil toplum kuruluşları) üye olmalılar. Kişisel gelişim için stklar önemli yerler. Buralarda insanlarla tanışıp, çevrelerini geliştirmeleri gerekli. İş dışında hobilerinin olması da, insanların gelişimi açısından önemli.
Şirketler, çalışanlarında ne ararlar?
Bazı olmazsa olmazlar vardır. Şirketler, çalışanlarda bağlılık ararlar. Etik değerlere önem verirler ve mutlak başarı ararlar. Aradıkları pozisyonlarla da ilgilidir. Satışçı olarak çalışıyorsanız, şirketiniz sizden satışları arttırmanızı bekler. Her pozisyonun kalıpları vardır ve bunlar farklıdır.
Türkiye'de kadın girişimcilerin sayısı çok az, kadın ceolarda bu durum nasıl?
Bu konuda sayı olarak Avrupayla boy ölçüşür durumdayız. Ama genel olarak kadın istihdamında sınıfta kalmış durumdayız.