‘Syria is over’, peki küresel ekonomi?

İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
Haberlere yansıdığı kadarıyla bu işte en çok ismi geçen ülkeler arasında ABD, Çin, Rusya, Fransa, Almanya, İngiltere, İran, Lübnan, Türkiye ve İsrail yer alıyor. İşin içinde Mısır, Katar, Suudi Arabistan, Yunanistan gibi dolaylı yoldan isimleri geçen ülkeler de var. Aslına bakarsanız mesele o kadar karıştı ki, kim dolaylı kim dolaysız belli değil. Ancak belli olan şu ki, ABD tek başına da olsa Suriye'yi vurmaya kararlı; Fransa da desteklemeye.
ABD'nin Suriye'yi vuracağı haberlerini izlerken aklıma, Başkan Bush'un 2003 yılının Mart ayında Irak'a 7 gün süren ilk hava harekâtının ardından Beyaz Saray bahçesinde dünya basınına yaptığı konuşma geldi. Bush konuşmanın bir yerinde 'Iraq is over', yani Türkçe karşılığı ile 'Irak tamam' demişti.
Aradan geçen 10 yılda dünya, 2008 ile başlayan sürecin devamında halen ekonomik krizlerle boğuşmaya devam ediyor. ABD ekonomisi henüz yeni toparlanma işaretleri gösterirken, Fransa haricinde operasyona açıktan destek vermeyen AB'nin ekonomisindeki daralma ise devam ediyor.
Kimi çevrelere göre ABD Başkanı Obama'yı, Suriye'yi tam olarak işgalden, sadece 3-4 gün füzelerle uzaktan dövmeye ikna eden sebep de tam olarak bu; yani ekonomi. Hatırlayın; 2011 yılında son ABD askeri de Irak'ı terk ettiğinde Forbes şöyle yazmıştı: "Amerikalıların 5 trilyon dolar vergisi boşa gitti".
Zannediyorum Obama, Suriye sonrası böyle bir manşet görmek istemiyor ancak yine de Esad'ın elini muhalifler karşısında zayıflatmak için bir füze harekatı gerçekleştirme konusunda kararlı görünüyor. Tabii bu kararda, müdahale konusunda tam bir koalisyonun oluşmadığı Avrupa'nın yanında Rusya ve Çin'in muhalefetinin de etkisi var. Ancak Rusya ve Çin'in büyük bir saldırıya sıcak bakmadığı biliniyor olsa da birkaç günlük bir füze harekatına da göz yumabileceği konuşulanlar arasında.
Durum sadece bununla sınırlı kalsa da müdahalenin konuşulmasından bu yana altın fiyatları yükselmeye devam ediyor. Bugünlerde Onsu 1.400 doları aşan altını, bu süreçte sadece yatırımcıların güvenebileceği bir liman olarak bir köşede tuttuğumuzu varsaysak bile, artma eğilimine giren petrol fiyatları dünya ekonomisi için bir başka sorunu oluşturuyor. Petrolün, müdahale ile birlikte 120 dolar bandını, müdahale sonrasında ise 150 dolar bandını aşacağı tahmin ediliyor. Bu da yeni bir küresel enerji krizini tetikleyebilir. Enerjinin pahalanması ise herhalde en çok, yenilenebilir enerjiye yüz milyarlarca dolar yatırım yaptığı halde enerji sorununu tam olarak çözememiş olan Çin'i ilgilendiriyor. Fakat Türkiye gibi ülkeler de bu artıştan muhakkak ki etkilenecek. Özellikle ülkemizde benzinin 5 lirayı aştığını düşündüğümüzde, bu durumun önümüzdeki süreçte ekonomimizi nasıl etkileyeceğini kestirmek pek de güç değil.
Öte yandan sadece petroldeki artış bile tek başına küresel gıda fiyatlarını etkileme gücüne sahip. Oysa küresel gıda fiyatları düşme eğilimine girmişti. Müdahale ile birlikte artışa geçmesi muhtemel gıda fiyatları akla, 2008'deki süreçte bazı ülkelerin yaşadığı siyasi ve toplumsal kargaşaları getiriyor.
Belki bu saydıklarımın yanına başka birçok tahmin eklenebilir, belki Suriye'ye müdahalenin sonuçları beklenenden çok daha iyi sonuçlar doğurur; belki… Ama zannediyorum, 2013'de zaten daralma tehlikesiyle karşı karşıya olan dünya ekonomisinde, 'Syria is over' dendikten sonraki durum ya da başka bir deyişle şu sorunun cevabı merak ediliyor: "Peki, küresel ekonomi?"