Patron hilesine dikkat!

Ç alışanların yaşadığı sıkıntıları bize gelen soru ve şikâyetlerden anlıyoruz. Bunların yoğunlaştığı noktalar, daha çok işverenlerin başvurduğu yöntemlerden oluşuyor. Bugün bu yöntemlerden bazılarını yerimiz nispetinde anlatıp haklarınızı yazmaya çalışacağım.
EKSİK MAAŞ: Gerçek maaşlar bordroya yansıtılmaz. Dolayısıyla devlete de bildirilmez. Siz asgari ücretle çalışıyor gibi görünürsünüz ama gerçek maaşınız daha fazladır. 'Ne var bunda, maaşımı alıyorum ya' diyebilirsiniz. Maaşınızı alırsınız ama patron o arada sizin geleceğinizi çalar. İleride alacağınız emekli maaşı kuşa döner, tazminatınız küçülür... Ayrıca devletten prim ve vergi kaçırır.
NE YAPMALI: 'İşimi kaybetmeyeyim' diyorsanız ALO 170'e şikâyet edin. Ayrılmayı göze alıyorsanız, haklı fesihle tazminatınızı talep edin. Bunun için noteri kullanın. Bu arada ilerdeki davalarda ispatlamak için gerçek maaşla ilgili belgeleri saklayın.
KAYITDIŞI: Türkiye'de her çalışanın SGK'ya bildirilmesi gerekir. Bu yasal bir mecburiyettir. Hatta bu hak stajyerlerde bile var. Ama bazı patronlar 'işsizlik korkusunu' kullanarak çalışanına sigorta yapmaz, denetimlerde onları saklar. Bu sayede hem geleceğinizi çalar hem devleti soyar. Burada deneme süresi hilesini de kullanır. Deneme süresi 2, en çok 4 aydır ve sigorta şarttır.
NE YAPMALI: Öncelikle durumunuzu SGK'ya bildirin. İkincisi, işe girince mutlak surette sigortalı yapılıp yapılmadığınızı kontrol edin. Bunun için SGK'nın internet sitesinden yararlanabilirsiniz. Sigortanız yapıldıysa da primlerinizin yatırılıp yatırılmadığını buradan kontrol edebilirsiniz. İlerideki hizmet tespit davası için belgeleri saklayın.
TAZMİNAT SİLME: Özellikle taşeron işçilerin başına gelen bu yöntemde ise tazminatlar sıfırlanıyor. İşveren işçiyi 11'inci ayda işten çıkartmış gibi gösterip, 1 ay sonra tekrar işe alıyor. Böylece tazminat için gerekli olan 1 yıl dolmuyor ve hakkınız kayboluyor.
NE YAPMALI: Girdi-çıktı işlemlerini de internetten görebilirsiniz. Tazminatınızın sıfırlanmaması için mutlak surette işle ilgili belgelerinizi saklayın. Her yılın 11'inci ayında işten çıkarılıp çıkarılmadığınıza bakın. Durumu Çalışma Bakanlığı'na bildirin.
İZNİ YOK ETME: Her işçinin kıdemine göre izin hakkı var, bu devredilemez, yok sayılamaz. Ama birçok işveren, işçinin bu iznini kullandırmaz, eksik kullandırır.
NE YAPMALI: İzne çıkarken bunu mutlaka belgeleyin. İzin kağıtlarının bir nüshasını kendinizde saklayın. İleride işten ayrıldığınızda kullanmadığınız izin paralarını o günkü brüt maaş üzerinden alacaksınız. Ödenmezse bu belgelerle dava açar, alırsınız.
MESAİ ÖDEMEME: Haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu saati aşan kısımlar yüzde 50 fazlasıyla ödenir. Ama birçok şirket, bunu göz ardı eder.
NE YAPMALI: Mesailerin ve diğer ücretlerin ödenmemesi, işçi için haklı fesih sebebidir, tazminatı gerektirir. Bunun için noter kanalıyla ihtarname gönderebilirsiniz. Ücret ve diğer alacaklar için zaman aşımı süresi 5 yıldır.
BİR ÖNERİ... Okullarda ders olmalı
Sosyal güvenlik ve çalışma hayatıyla ilgili haklarımız yasalarla korunuyor ama bunları tam bilemiyoruz. O yüzden de iş hayatımızda uğradığımız haksızlıkların çok farkına varamıyoruz. Milli Eğitim Bakanımız Sayın Nabi Avcı'ya bir önerimiz olacak. Gelin, çalışma hayatıyla ilgili haklarımızı ilköğretimden başlamak üzere çocuklarımıza ders olarak okutalım. Seçmeli ya da zorunlu kararı eğitimciler verecektir. Ama ileride iş hayatına atılacak çocuklarımıza, gençlerimize en azından temel haklarını öğretmek gerekir diye düşünüyoruz.
SİGORTALI ÇALIŞAN SAYISI ARTTI
İşsiz sayısı ............................ 2 milyon 841 bin
İstihdam edilen sayısı ........ 25 milyon 194 bin
İstihdam edilenlerin oranı ........... yüzde 44,9
İşgücüne katılım ............................. yüzde 50
Kayıtdışı oranı.................... % 33.6 (düşüş 2.6)
Tarım dışı kayıtdışı oranı... % 20.6 (düşüş 2.1)
EN AZ 126.9 TL ÖDENMELİDİR
9 aydır staj yapmamıza rağmen 4 kere ödeme yaptılar. Aylık 150 lira aldık. Bu doğru mu hakkımız nedir? E.K.
Zorunlu stajda sigortayı okul ödüyor. Ücreti ise işletmeler veriyor. Stajyer maaşı, 20 ve üzerinde personeli olan işyerlerinde asgari ücretin yüzde 30'undan, 20'den az olanlarda ise yüzde 15'inden aşağı tutulamıyor. Şu anda 20'den fazla işçinin olduğu işyeri 253.8 liradan, 20'den az işçinin olduğu işyeri ise 126.9 TL'den az maaş veremez.
EMEKLİ PARASI ARTAR
Birden fazla firmaya hizmet veriyorum. Primim 30 günün üstüne çıkıyor. Bunun bir avantajı var mı?
Ozan GÜZEL Kaç tane işyerinden sigortalı olursanız olun, yatırılan prim günü 30 olarak hesaplanıyor. Ama kazançlarınız toplanıyor. Emekli maaşınızı olumlu olarak etkileyecektir.
İŞSİZLİK MAAŞI OLMAZ
15 Nisan'da istifa ettim. Ocak 2013'te girmiştim. İşsizlik maaşı alabilir miyim?
Sigortam 3 ay devam eder mi? Ezgi ÖZBUDUN İstifa ettiğiniz için işsizlik maaşı alamazsınız. İşsizlerin işten ayrıldıktan sonra son 1 yıl içinde 90 gün prim ödemesi varsa 100 gün daha sağlıktan yararlanıyor. Siz 100 gün daha sağlıktan yararlanırsınız.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
02.05.1961 doğumluyum. 09.01.1978 girişim var. 3436 günüm var, ne zaman emekli olabilirim? Üstün GÖÇMEZ
44 yaş, 5000 prim günü ve 25 yıl şartlarına tabisiniz. Yaş ve yıl dolmuş ama priminiz eksik. Kısmi yaş şartınız ise 3600 gün ve 60 yaş. Eğer çalışma imkânınız varsa primleri tamamlayın. Ya da askerlik borçlanın.
Doğum tarihim 10.03.1965. 1988 yılında 8 ay kısa dönem askerlik yaptım. İlk sigorta başlangıç tarihim 20.12.1989. 8 binin üzerinde primim var. Ne zaman emekli olurum? Ramazan ŞEN
Priminiz tamam, yaş şartınız 52. Ancak askerliğin sadece 1 ayını borçlanarak bunu 51 yapar ve 10.03.2016'da emekli olursunuz.
21.10.1987 tarihinde işe başladım. 5199 gün sigorta, 180 gün Bağ-Kur ödemem var. 01.01.1966 doğumluyum. Askerliğimi 1997 yılında yaptım. Ne zaman emekli olurum? Feridun KURT
25 yıl, 5375 gün ve 50 yaşa tabisiniz. Bağ-Kur'la birlikte priminiz tamam. 01.01.2016'da emekli olursunuz.
28 .11.1973 tarihinde doğdum. Mayıs 1993'te işe başladım. Çalışırken doğum nedeniyle ayrıldım. Doğum borçlanması yapabilir miyim? Ne zaman emekli olurum? Özlem ÖZTÜRK
20 yıl, 49 yaş ve 5600 prim günü şartları gerekiyor. Priminiz eksikse, 2 çocuğa kadar borçlanma yaparak 1440 gün kazanırsınız. Tek çocukta bu süre 720 gün. Prim tamamlanınca yaşınızı doldurup emekli olursunuz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatıyla ilgili sorunlarınızı gündeme getiriyoruz. Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk.erdem@ sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz.
HAFTA İÇİ HER GÜN SAAT 16.30'DA AHABER'DE BİZE SORUN PROGRAMI'NDA SORULARINIZI CEVAPLIYORUZ… Tel: 0212 300 66 66