Şekerde üretim fazlasından arz açığına

Şeker Kurumu'nun internet sayfasında yayınladığı ISO'nun tahminlerine göre, 2013/14 sezonunda Hindistan, Brezilya, AB, Ukrayna ve Meksika'da üretim düşüşleri görülecek. Bu düşüşün bir kısmının, Tayland, Çin ve Pakistan'daki üretim artışlarıyla dengeleneceği öngörülüyor. Ancak bir önceki yıl olan 2012/13'e göre bu sezon üretimde 3 milyon tonluk bir düşüş olması bekleniyor. 2012/13 sezonunda toplam üretiminin rekor bir seviye olan 181 milyon ton olacağı tahmin ediliyordu. Bu tahminlere göre, 2013/14 sezonunda dünya şeker üretimi yaklaşık 178 milyon ton olacak.
Tüketim ise 2013/14 sezonunda 177 milyon ton, önümüzdeki sezon (2014/15) ise 181 milyon tona çıkacak. 2014/2015'te üretimin de aynı seviyelerde olması beklendiği için, arz-talepte bir denge söz konusu. Ancak 2014/15'in şeker arz fazlalığı için dönüm noktası olabileceği, 2015/16'da ise arz açığı dönemine girilebileceği belirtiliyor.
Bu tahminlerin, dün itibariyle Londra şeker borsasında 456,25 dolardan kapanan şeker fiyatlarını yılsonuna kadar ne derece etkileyeceğini göreceğiz. Çünkü son yıllarda şeker, piyasa fiyatı en değişken ürün oldu. Aslında bunun iki ana sebebi var: Birincisi, dünya şeker fiyatlarının belirleyicisi olan şeker kamışının özellikle Brezilya gibi ana üretici ülkelerde yarısının etanol üretimine gitmesi; ikincisi ise hava koşulları. Yine tahminlere göre, hava durumu riskine rağmen kısa dönemde pazar yeterli şeker tedarikine sahip olmaya devam edecek. 2015/16 sezonuna kadar. Bu sezon için tahminler arz açığı yaşanacağı yönünde. 2017'de ise AB Şeker Piyasasında şeker üretim kotaları kalkacak. Bununla birlikte minimum şeker pancarı fiyatı uygulamasına son verilecek. Kotaların kalkmasıyla birlikte AB'nin şeker maliyetlerinde düşüş olacağı da yapılan tahminler arasında.
Washington'da gerçekleşen Amerikan Türk Konseyi (ATC) 33. Yıllık Toplantısı'nda da şeker konuşulanlar arasındaydı. Yakından takip ettiğim Tarım ve Gıda panellerinin moderatörlüğünü üstlenen TAİK Gıda ve Tarım Komitesi Başkanı ve Nişasta ve Glikoz Üreticileri Derneği (NÜD) Başkanı Rint Akyüz, "Şekerin Gelecek 10 Yılı" başlıklı oturumda, 2017'de AB'de kotaların kalkmasıyla birlikte, şekerde kotalı üretim yapan tek ülke olacağımızı kaydetti. "Artık kotalı üretim sistemini sürdüremeyeceğimiz ortada, kaldırmamız lazım ki dünya ile rekabet edebilelim." dedi.
Gerçekten de gıda sanayimiz şekeri pahalıya temin ediyor. Bir örnekle açıklayayım: 2014'ün Mart ayında dünya beyaz şeker borsa fiyatı ortalama 466 dolar/ton'du. Aynı tarihte beyaz şeker fabrika çıkış fiyatı, ton başına Avrupa Birliği'nde 835 dolar, Türkiye'de ise ortalama 1.052 dolar seviyesindeydi. 2017'de AB'de kotaların kalkmasıyla birlikte şeker fiyatının %25-30 aralığında ucuzlayacağı öngörülüyor. Bunu, katıldığım çeşitli toplantılarda Avrupalı pek çok yetkilinin ağzından duydum. Yani Avrupalı sanayici şekeri daha ucuza elde edecek, en önemli girdi maliyeti düşecek. Şu anda zaten bizden daha ucuza temin ettiğini düşünürsek, 2017'de artık gıdada özellikle de şekerli mamul piyasasında nasıl rekabet edeceğiz? Dünya, çok değil sadece 2 sezon sonrasına arz açığına doğru giderken, AB bunu öngörüp şeker piyasasına yeni düzenlemeler getirerek iç piyasasını şimdiden dünya ile uyumlaştırmaya çalışıyor. Bizim de bu çetin küresel rekabete sektörümüzü hazırlamamız ve özelleştirmelerden kotalara kadar pek çok uygulamayı gözden geçirmemiz gerekiyor.